Leve de kaasschaaf

Het Centraal Planbureau had kruisverhoren nodig om te achterhalen wat politici met alle wollige partijtaal bedoelden. Het werd hen niet in dank afgenomen. TV-rubriek Netwerk en Nyenrode dachten de VVD-plannen voor de laagste inkomensgroepen te begrijpen - maar begrepen er echt helemaal niets van, volgens Ruttes VVD.

Nyfer en Volkskrant beoogden een koopkrachtplaatje te presenteren maar kregen een draai om de oren van Pechtold. Eén vraag blijft hangen. Als CPB, Nyenrode en Nyfer al niet goed kunnen doorgronden wat partijen bedoelen met de financiën, hoe moest de kiezer dan een keuze maken?

En wat nu als er niet snel een kabinet is? Als de begroting 2011 gewoon wordt opgesteld zonder veel politieke sturing. Als de zittende of misschien uiteindelijk nieuwe coalitie, welke dat ook zal blijken te zijn, eerst of voor een deel de kaasschaaf zal gebruiken. Is dat erg? Of het nieuwe kabinet nu 10 of 20 miljard moet ombuigen, het maken van keuzen vinden politici lastig. Niet in verkiezingstijd.

Dan ‘halveren’ we het budget voor ontwikkelingssamenwerking, de kunstsubsidies, de kinderbijslag of wat al meer. Maar als er bestuurd moet worden, kiest men vaak voor het ponds-pondsgewijs verdelen van de pijn. Alle personeelsbudgetten een procent eraf, een taakstelling op externen, procenten besparen op ICT, aanbestedingsmeevallers alvast inboeken, de prijsbijstelling niet uitdelen, scherper inkopen, meer samenwerken, decentralisatiekorting, kostendekkendheid van tarieven vergroten, overhead beperken, snijden in managementlagen. En allemaal komt het neer op een variant van de kaasschaafmethode.

De kaasschaaf is omstreden. Jammer. Want het gebruiken van de kaasschaaf in de vorm van een efficiencykorting is een aansporing om de doelmatigheid stelselmatig te verbeteren. Bij gebrek aan concurrentieprikkels of de lokroep van winst, is schaven een redelijk alternatief om overheidsdiensten te dwingen nut en noodzaak van de eigen kosten tegen het licht te houden. Een taakstelling van een of twee procent per jaar lijkt niet veel maar is het wel en heeft ook echt budgettaire effect. Maar ik zou er twee eisen aan verbinden.

Leg één efficiencykorting op, niet allemaal kleine gestapelde taakstellingen op van alles en laat ambtenaren zelf kiezen hoe de taakstelling te realiseren. En ten tweede, schep onder beheer van Financiën, zoals de Britten eerder deden, een investeringsfonds om ideeën en innovatie te honoreren. Ideeën die eerst even geld kosten, maar in de opvolgende jaren renderen. Geef waar gevraagd dus een beetje budget erbij, onder gelijktijdige inboeking van de meerjarige opbrengsten. Dan gaat zelfs de kaasschaaf meewerken ten goede.