Taalnorm

Als journalisten houden wij ons dagelijks bezig met taal. De richtlijn die wij daarvoor gebruiken, is de Woordenlijst Nederlandse Taal (het Groene Boekje).

Taal is echter meer dan een logische aaneenrijging van woorden. Het is een stelsel van afspraken, van normen. Taal verandert voortdurend door verandering van normen. Termen als bejaarden en ouden van dagen vinden we nu denigrerend. We spreken van ouderen en senioren.

Gastarbeiders of immigranten werden allochtonen en mensen met een migratieachtergrond. En wie zou mensen met een laag IQ nog durven omschrijven als idioot, imbeciel of debiel, termen die slechts enkele decennia geleden nog in zwang waren?

Als taal niet meer aan de geldende norm voldoet, passen we die aan. Maar hoe bepaal je of dat zo is? En wat voor gevolgen heeft dat? Het woord ‘slaaf’ is in veel media vervangen door ‘tot slaaf gemaakte’. De redenering daarbij is dat ‘slaaf’ niet iemands identiteit of keuze is. Het definieert de persoon niet. Een steekhoudend argument. Vraag is dan wel wat je aan moet met andere mensen die zich in een situatie bevinden waarbij de omstandigheden de persoon niet definiëren. Misbruikslachtoffers, gijzelaars, slachtoffers van vrouwenhandel, gevangenen? Ook die hebben er niet voor gekozen slachtoffer te zijn van deze mensonterende omstandigheden.

Nog een dilemma is de aanduiding van non-binaire personen. Onlangs kreeg de redactie het verzoek van een geïnterviewde non-binaire persoon om als hen/hun te worden aangeduid. Dat leidde tot discussie. Is de norm al zover dat we zo’n verzoek moeten honoreren, of lopen we dan op de troepen vooruit en komt de leesbaarheid van het artikel onder druk te staan?

Ikzelf ben die laatste mening toegedaan. Het verschil tussen de keuze voor het veranderen van aanduidingen voor ouderen, mensen met een migratieachtergrond of mensen met een verstandelijke beperking is dat je het woord kunt aanpassen zonder verdere gevolgen voor de taalnorm. Bij ‘tot slaaf gemaakte’ of meervoudsaanduiding voor enkelvoudige personen is dat niet het geval.

Keuzes die je daarin maakt, hebben gevolgen voor de toepassing van dezelfde taalnorm op andere gebieden, die je niet onbeantwoord kunt laten.

Vooralsnog blijft de redactie daarom het Groene Boekje volgen als richtlijn voor de Nederlandse taal. Maar we kijken uit naar de volgende editie.