Lastpak haakt af

Afgelopen zondag maakte Hans Smolders op zijn eigen website bekend dat hij wegens toenemende gezondheidsklachten opstapt als raadslid. De rest van de vijfkoppige fractie wil zonder Smolders niet verder gaan. Het gevolg is dat de LST (Lijst Smolders Tilburg) in maart niet meedoet aan de gemeenteraadsverkiezingen.

 

Vlak voordat Smolders zijn aftreden bekend maakte, voorspelde Peter van den Hoven – nummer 2 op de lijst – nog dat de partij acht tot tien zetels zou halen. ‘Dat is nodig om te voorkomen dat ze ons bij de coalitieonderhandelingen buitenspel zetten.’ Smolders ambieerde een wethouderspost. ‘Hij zal in het college zitten als de kritische wethouder die de anderen scherp houdt’, aldus Van den Hoven. Zover zal het niet meer komen.

 

Begin januari betichtte Smolders de lokale media van partijdigheid. Ze schreven leugens over hem en als ze daar niet mee ophielden, zou hij binnen een week opstappen. In Tilburg haalde men de schouders op over dat ultimatum. Maar Smolders stapte op. Om gezondheidsredenen, die hij zelf toeschrijft aan ‘de machteloosheid die mij steeds weer naar de keel grijpt wanneer ik moedeloos en lijdzaam moet toezien dat hardwerkende en welwillende burgers het slachtoffer zijn van deze onbetrouwbare en onbekwame politiek’.

 

In zijn verklaring noemt hij zijn mederaadsleden ‘hoogopgeleide dommeriken’ en hij schrijft: ‘Zolang deze schijndemocratie heerst, ga ik nooit meer stemmen.’ In het Brabants Dagblad spreken de lijsttrekkers van de andere partijen van ‘een persoonlijke drama’ en noemen zij het ‘treurig’ dat een politicus zich om gezondheidsredenen terugtrekt. Maar het gevoel van opluchting is groter. Jarenlang nam Smolders de Tilburgse politiek in de tang.

 

Fortuyn

 

Smolders werd in mei 2002 van de ene op de andere dag een bekende Nederlander. De ‘chauffeur van Pim Fortuyn’ kwam in tal van televisieuitzendingen vertellen hoe hij Fortuyns moordenaar achtervolgde. De chauffeur bleek ook op de kandidatenlijst van de LPF te staan, op de 16e plaats. Na de verkiezingen in 2002 kwam hij in de Tweede Kamer – totdat het kabinet viel. Smolders verdween in de luwte, al mocht hij een enkele keer in de media nog vertellen over zijn heldendaad en in een televisieshow in 2004 Fortuyn promoten bij diens verkiezing tot Grootste Nederlander.

 

Maar opeens dook hij weer op in de politiek, in zijn geboorteplaats Tilburg. Hij was kortstondig steunfractielid van de lokale seniorenpartij. Na een nogal knullig omkoopschandaal, waarbij een gokhalexploitant kaartjes voor een voetbalwedstrijd uitdeelde om een tweede gokhaluitbater in Tilburg te weren, moest hij het veld ruimen. Hij kwam terug, nu met een eigen partij - die hij zelf geen partij noemt, maar ‘een soort burgerverzet’. In 2006 deed de Lijst Smolders Tilburg mee aan de gemeenteraadsverkiezingen. Vanuit het niets haalde de LST vijf zetels.

 

De afgelopen maanden was Smolders vooral in het nieuws vanwege zijn rol bij het vertrek van burgemeester Ruud Vreeman. Het conflict tussen beiden was zo hoog opgelopen dat Smolders weigerde Vreemans afscheidsreceptie te bezoeken. ‘Ik ga daar niet hypocriet staan doen’, zegt hij tegen het Brabants Dagblad, ‘Dat zou hetzelfde zijn als Benno L. (de pedofiele zwemleraar - red.) een hand geven, of iemand anders die je kinderen iets heeft aangedaan.’

 

Zo’n opmerking was typerend voor Smolders. ‘Hij balanceert met zijn uitspraken vaak op het randje, maar dat doet hij bewust’, zegt Van den Hoven. ‘Hij reageerde agressief’, zegt de Tilburgse schrijver en dichter Jasper Mikkers, ‘Hij kon niet normaal het woord voeren, hij kende alleen de vechttaal van de straat.’ Volgens Mikkers bedreef Smolders politiek zoals hij vroeger ijshockey speelde – Smolders kwam uit voor Jong Oranje. ‘IJshockey is ruw, zowel verbaal als fysiek. Dat is daar geaccepteerd. Ze gaan de scheidsrechter te lijf als iets hen niet bevalt. In die cultuur is hij opgegroeid.’

 

Aanvoerder

 

Hans Smolders groeide op in een traditioneel gezin. Vader was postbode, moeder huisvrouw. Hij ijshockeyde bij Tilburg Trappers. ‘Hij was aanvaller’, zegt teamgenoot Peter van Leeuwen. ‘Je hebt spelers die technisch goed zijn, maar Hans moest hard werken. Dat deed hij gedisciplineerd. Hij was ook een tijdje aanvoerder. Als we op achterstand stonden, pepte hij ons op. Hij blijft doorgaan, ook als hij weet dat je niet meer kunt winnen.’

 

Over politiek werd weinig gesproken in huize Smolders. Uit gewoonte (‘We waren werkmensen’, zegt broer Paul) stemde het gezin PvdA. Later werd dat VVD. Volgens Paul was dat geen grote overgang. ‘Hans begon een bedrijf in de koeltechniek en hij vertelde over de misstanden waar ondernemers mee te maken hebben.’ Smolders belangstelling voor politiek werd echt gewekt toen hij ‘professor Pim’, zoals Fortuyn werd aangeduid, zag optreden in het tv-programma van Harry Mens.

 

Smolders was gefascineerd: Pim zei wat Hans dacht, elke zondagochtend opnieuw. Omdat hij zijn bedrijf had verkocht en over veel vrije tijd beschikte, meldde hij zich bij Fortuyn. Als vrijwilliger kon hij terecht op het partijbureau van de LPF, waar hij al snel beschuldigd werd van seksuele intimidatie. LPF’er Mat Herben haalt Smolders van het partijbureau en schakelt hem in als chauffeur.

 

Smolders was erbij toen Fortuyn werd doodgeschoten. Een paar weken later kwam hij in de Tweede Kamer, waar hij niet eens zijn maidenspeech hield. ‘Aanvankelijk wilde hij het woordvoerderschap sport of veiligheid’, zegt Herben, ‘maar nadat Pim vermoord was, zag je niet veel ambitie meer. Hij was de moord aan het verwerken en wij wilden hem ontzien’.

 

Volgens Herben is de Smolders van vóór de moord een andere dan die van daarna. ‘Na zoiets verlies je het contact met de realiteit. Hij was ervan overtuigd dat de moord op Pim een complot was. Daarin ging hij heel ver. Hij is verbitterd en achterdochtig, terwijl hij eerst enthousiast en vrolijk was. Dat boze en dat ruzie zoeken, dat is nieuw. Hij is boos op de gevestigde orde. Iedereen is schuldig, totdat het tegendeel bewezen is. Dat is nu zijn levenshouding.’

 

Arrogantie

 

Toen er van zijn vertrek nog absoluut geen sprake was, schreef Smolders op de website van de LST: ‘Ik walgde al van de Haagse politiek, maar hier in Tilburg zijn ze geen haar beter! De druiven zullen zuur zijn voor deze politieke klunzen, want ze zijn nog niet van me af.’ Zijn boosheid richt zich niet op bepaalde partijen, maar op wat hij omschrijft als ‘het establisment en de gevestigde orde’. ‘Hij heeft een enorm wantrouwen’, zegt Mikkers, ‘maar hij wil er wel bij horen. Hij zet zich af omdat hij zich buitengesloten voelt’.

 

Die waarneming komt overeen met wat broer Paul zegt: ‘Vanuit het college is er veel arrogantie. Daar kan Hans niet tegen. Je hebt het gevoel dat je niet wordt gehoord. In de raadsvergaderingen gebeuren subtiele dingen, waaraan je merkt dat ze je niet serieus nemen.’ ‘Ik denk dat hij een aai over zijn bol wil. Rancuneuze mensen schoppen om zich heen, juist omdat ze erkenning willen’, zegt Martin Dahlhaus, oud-CDA-raadslid.

 

De LST had een lijst met actiepunten, het ‘burgerprogramma’. ‘Er moest minder geld naar kunst en cultuur’, zegt fractielid Van den Hoven. ‘Wij ergeren ons aan de geldverspilling. Er wordt zoveel gemeenschapsgeld weggegooid, terwijl er onder de ouderen armoede is. Daar schamen ouderen zich voor. Zij eten nog liever hun pantoffel op dan dat ze in de rij staan voor een brood. Terwijl je bij de Voedselbank mensen met een Mercedes ziet. En we willen meer veiligheid. Ouderen worden beroofd en er is veel geweld onder jongeren. De cijfers die naar buiten gebracht worden, kloppen niet.’

 

‘Smolders had een paar populistische standpunten, waarmee hij scoorde bij een deel van de bevolking’, zegt Mikkers. ‘Hij frustreerde de politiek. Politieke tegenstanders zag hij niet als mensen die hij misschien kon overtuigen, maar als vijanden. Hij probeerde overal een spaak in het wiel te steken door gebruik te maken van het wantrouwen van sommige burgers ten opzichte van de politiek. De andere partijen werden daar behoorlijk zenuwachtig van.’

 

Vlak voordat Smolders zijn aftreden bekendmaakte, was Binnenlands Bestuur al bezig met dit profiel van hem. Hoe zenuwachtig de andere partijen waren, bleek uit het feit dat vrijwel niemand openlijk iets over zijn functioneren wilde zeggen. Loes Dielissen, fractievoorzitter van de Tilburgse Volkspartij, was een uitzondering. Zij stelde: ‘Smolders heeft een hekel aan iedereen die meer te vertellen heeft dan hij zelf. Alles wat je tegen hem zegt of over hem schrijft, zet hij op zijn website en gebruikt hij tegen je. Hij is onfatsoenlijk en iedereen is bang.’

 

Vreeman wilde evenmin praten, maar mailde zijn afscheidstoespraak. ‘Vertrouwen is wederzijds ’, houdt hij de raad voor. ‘Ik vertrouw niet iedereen en zal het niet-integere gedrag van die mensen zoveel als ik kan bestrijden.’ De burgemeester deed een paar keer aangifte tegen Smolders, de laatste keer vanwege corruptie bij de bouw van een megawinkelcentrum. De rijksrecherche onderzoekt momenteel of Smolders bij de projectontwikkelaar naar steekpenningen heeft gevist. In februari wordt bekend of Smolders zich hiervoor bij de rechter moet verantwoorden, aldus het Openbaar Ministerie.

 

Hakblok

 

De Tilburgse ondernemers, die door Binnenlands Bestuur werden benaderd vóórdat Smolders zijn vertrek bekendmaakte, zijn al even terughoudend als de politici. In een ingezonden stuk in het Brabants Dagblad neemt de Brabants Zeeuwse Werkgeversvereniging scherp afstand van de manier waarop ‘enkele raadsleden’ opereren. ‘Om in deze tijden onnodige verdeeldheid te zaaien, met als enig doel electoraal gewin, geeft aan dat het deze raadsleden absoluut niet gaat om het algemene belang’, aldus de werkgevers.

 

Praten met Binnenlands Bestuur wilden de ondernemers wel, maar alleen als ze niet genoemd werden. ‘Als je iets zegt over Smolders, leg je je kop op het hakblok’, zegt er een. Dat de zaken in Tilburg zo uit de hand gelopen zijn, komt niet alleen door Smolders. De andere partijen gaven hem de gelegenheid zich te manifesteren. En als het zo uitkwam deden ze met hem mee.

 

Onder de lokale politici is veel oud zeer. Nadat de CDA’er Gerrit Brokx in 1997 opstapte als burgemeester, schoof het CDA tot twee keer toe een partijgenoot naar voren. Beide keren ging de burgemeesterspost naar PvdA’ers: Johan Stekelenburg en Vreeman. Na de verkiezingen van 2006 kwam niet het CDA, maar de PvdA als grootste partij uit de bus.

 

Ondertussen was de VVD al even gefrustreerd als het CDA. De VVD’ers - die eerder tegen hun zin niet in het college zaten - rekenden erop dat de PvdA met hen in zee zou gaan. Zij hadden niet voor niets de kandidatuur van Vreeman gesteund. Er kwam echter een coalitie van PvdA, CDA en GroenLinks. Dat de CDA-raadsfractie beduidend conservatiever was dan de twee CDA-wethouders maakte de sfeer niet prettiger. De PvdA leek zich niet te realiseren dat ze als grootste coalitiepartij een bindende rol moest spelen. Met burgemeester Vreeman, wiens bindend vermogen ook niet groot is, kwam van een goede relatie tussen college en raad weinig terecht.

 

Zuur

 

In dit akelige politieke klimaat kon Smolders goed gedijen. Zodra het ging om PvdA-bashing deed de VVD mee. De CDA-fractie maakte vooral de eigen wethouders het leven zuur. Dat leidde in april 2008 tot het vertrek van vertrek van beide wethouders. Het college dat een maand later werd benoemd en nog steeds de scepter zwaait, bestaat uit PvdA, GroenLinks, SP en VVD. Voor het CDA is dat pijnlijk, dus ook zij deden mee met Smolders als het zo uitkwam. In februari sneuvelde opnieuw een wethouder, nu een PvdA’er.

 

In november vertrok Vreeman. Dat hij informatie achterhield, daar zijn ze het in Tilburg wel over eens. Maar zijn vertrek vinden velen buiten proportie. Ivo Opstelten, oudburgemeester van Rotterdam, neemt het burgemeesterschap waar. In Binnenlands Bestuur zegt commissaris van de koningin Wim van de Donk: ‘Ik heb Opstelten gevraagd aandacht te besteden aan het politieke klimaat, want daar moet echt wat aan gebeuren.’ Opstelten wordt geholpen op een manier die niemand kon voorspellen: Smolders doet niet meer mee.

 

CV

 

Nadat Hans Smolders (Tilburg, 1960) van het LEAO en de LTS afkwam, werkte hij in de koeltechniek, eerst als werknemer, later zelfstandig. Hij sloot zich aan bij Pim Fortuyn en zat voor de LPF in de Tweede Kamer van 23 mei 2002 tot 30 januari 2003. Sinds 2006 maakt hij deel uit van de Tilburgse gemeenteraad.