Landsmeer, Oostzaan en Wormerland moeten snel fusiepartner vinden

Volgens nieuw onderzoek moeten Landsmeer, Oostzaan en Wormerland haast maken bij het vinden van een fusiepartner. Edam-Volendam en Waterland worden genoemd, of de drie gemeenten kiezen elk voor schaalvergroting met een omliggende stad. Met z’n drieën verdergaan als één gemeente is in ieder geval geen optie.

Wormerland, Oostzaan en Landsmeer (WOL-gemeenten) hebben al een tijd moeite om een geschikte schaal te vinden voor hun taken, uitdagingen en doelen. De drie gemeenten kampen met een verzwaard takenpakket, een toenemende druk op de financiën en een lastige arbeidsmarktpositie.

Niet in balans

De WOL-gemeenten hebben daarom & Van de Laar (&VDL) gevraagd een mogelijke ambtelijke of bestuurlijke fusie te onderzoeken. Dat adviesbureau concludeert nu dat de financiën en de ambtelijke uitvoeringskracht niet in balans zijn met de opgaven waarvoor deze gemeenten staan. Daarnaast draagt hun zwakke positie in de regio Zaanstreek-Waterland en in de Metropoolregio Amsterdam niet bij aan het benutten van kansen voor de inwoners en de dorpen. Denk aan het verbeteren van de bereikbaarheid.

Werkdruk

De arbeidsmarkt is voor deze kleine gemeenten – die worden omringd door steden zoals Amsterdam, Purmerend en Zaanstad – erg moeilijk. Dat leidt tot een hoge mate van inhuur en veel wisseling van personeel. Hierdoor hebben de zittende medewerkers veel werkdruk, wat een rol speelt in het hoge ziekteverzuim. 

Onwenselijk en onhaalbaar

De financiële situatie in alle drie de gemeenten is zorgelijk. Scherpe keuzes zijn noodzakelijk, stellen de onderzoekers. Het zelfstandig voortbestaan van de drie gemeenten wordt door &VDL als onwenselijk en onhaalbaar beschouwd. Ook de optie van drie zelfstandige gemeenten met één gezamenlijke ambtelijke uitvoeringsorganisatie wordt door het bureau direct verworpen.

Schaalniveau

Wat te doen? In ieder geval niet samengaan in één WOL-gemeente. De financiële situatie en de kwetsbare organisaties van de drie gemeenten vragen om een ander schaalniveau, aldus de onderzoekers. De keuze voor één WOL-gemeente zou binnen een paar jaar opnieuw leiden tot de vraag naar een fusie. Gezien de intensiteit en doorlooptijd van zulke processen acht &VDL dit zeer onwenselijk.

Kleine regio

De onderzoekers dragen desgevraagd ook oplossingen aan. Zo zou het samengaan van Wormerland, Oostzaan, Landsmeer, Edam-Volendam en/of Waterland resulteren in ‘een robuuste gemeente’, met ‘een stevige begrotingsomvang’ en een betere positie op de arbeidsmarkt. Bovendien zouden de bestaande samenwerkingen in de toch al kleine regio Zaanstreek-Waterland behouden blijven.

Identiteit

Verder noemt &VDL een scenario waarin Wormerland, Oostzaan en Landsmeer elk kiezen voor schaalvergroting met een omliggende stad. Dit past bij de eerdere conclusies en adviezen. Elke gemeente sluit zich aan bij de stad waarmee de sterkste sociale, culturele en economische banden zijn. Bij de fusie moet er wel voor worden gezorgd dat de dorpen hun identiteit houden.

Intentie

De urgentie bij de WOL-gemeenten is groot. Daarom adviseert het bureau om niet opnieuw in een langdurig onderzoekstraject terecht te komen. Op korte termijn moet duidelijk worden of er bij de potentiële fusiepartners daadwerkelijk de intentie bestaat om tot een herindeling te komen.

Welke keuze er ook wordt gemaakt: de gemeenten moeten in deze bestuursperiode nog beslissen met welke fusiepartner(s) ze verdergaan, zo benadrukt &VDL. Eind maart wordt in drie gemeenteraden een besluit genomen over de adviezen uit het rapport.