Houd burgerparticipatie weg van de gemeenteraad

De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden en de Vereniging van Griffiers gaan hun krachten bundelen. Een mooi initiatief, met inwonersparticipatie als een van de speerpunten. Als volksvertegenwoordigers hebben raadsleden een belangrijke rol in het contact met de samenleving. Het is echter verstandig dat het college en de ambtenarij leidend zijn in het organiseren van burgerparticipatie bij grote projecten.

Gemeenteraden claimen vaak dat zij eerst en vooral verantwoordelijk zijn voor het contact met de samenleving. En ze hebben daarin een belangrijke rol. Ze worden door inwoners benaderd met persoonlijke noden en klachten. Vaak betreft het zaken in hun directe leefomgeving die ze graag veranderd zien. Raadsleden kunnen deze klachten soms oplossen of ervoor doorverwijzen naar de juiste instantie. Het begrip ombudspolitiek heeft hierop betrekking. Verstandige raadsleden wachten echter niet tot inwoners naar hen komen. Zij zoeken ook actief naar wat inwoners bezighoudt. Zo weten raadsleden waar de pijnpunten in de gemeente en het beleid zitten en kunnen dat op de politieke agenda zetten.

Deze vormen van burgerbetrokkenheid moeten echter niet worden verward met het organiseren van burgerbetrokkenheid in concrete projecten. Dat gaat doorgaans om door het college ontwikkelde plannen, zoals de aanleg van een park, de bouw van een winkelcentrum of de totstandkoming van een wijkplan. De mate van concreetheid van dergelijke projecten leidt vaak tot groepen inwoners die hierover willen meedenken. Het goed organiseren daarvan is ingewikkeld. Een gemeenteraad met veel minder middelen en ondersteuning laat het daarom inhoudelijk beter aan hen over. Het blijkt voor college en ambtelijke organisatie vaak al moeilijk genoeg. Dat neemt niet weg dat de rol die de raad wel hierbij heeft minstens zo belangrijk is, namelijk het kritisch controleren of burgerparticipatie goed is georganiseerd: hebben alle burgers kans gehad hier iets van te vinden? Zijn ze op een juiste manier benaderd? Hoe is omgegaan met de mening van de stille meer- of minderheid? Dat soort vragen. En als het antwoord op een of meer ‘nee’ is, is het de kunst van de raad om op zijn handen te blijven zitten. Het college moet de verbeteringen dan vooral zelf doorvoeren.

Bij burgerparticipatie is een duidelijke rolverdeling nodig tussen raad en college. Dat voorkomt dat ze elkaar voor de voeten lopen. Met het ‘Wetsvoorstel Versterking participatie op decentraal niveau’ zijn er mogelijkheden die rollen te expliciteren. Gemeenten dienen namelijk een participatieverordening op te stellen. Een dergelijke rolverdeling kan daarin worden opgenomen. In een eerdere opinie heb ik dit wetsvoorstel een vorm van overbodige Haagse overheidsbemoeienis genoemd, maar dit soort mogelijkheden zijn op zich best positief. De impliciet normatieve boodschap in dat voorstel is niet verkeerd: gemeenten moeten vooraf nadenken bij wat voor soort projecten inwoners op wat voor manier betrokken moeten worden. Daarbij past een duidelijke taakverdeling tussen raad en college. College leidend, de raad controlerend.