Extra inspiratie voor rekenkamers: onderzoek naar ambitie

Betrekt stakeholders en brengt nieuwe inzichten.

Het is een vaak gekozen invalshoek van rekenkameronderzoek: de uitvoering van beleid. Toch is het soms nóg interessanter voor rekenkamers en rekenkamercommissies om ambities te onderzoeken, menen adviseurs Henry Potman en Laura Berger. “Elk bestuur heeft tenslotte ambities, en die zijn vaak alleen in abstracties en visionair beschreven. Onderzoek brengt dan duidelijkheid.”

Kijk op maatschappelijke impact
Zo willen gemeenten de ‘duurzaamste stad’ of ‘tuin van Nederland’ zijn en streven provincies ernaar tot de ‘Europese top van kennis- en innovatieregio’s’ te behoren. Voor deze ambities geven overheden geld uit en maken zij ambtelijke inzet vrij. “Op het moment dat je vraagtekens kunt zetten bij de effectiviteit en efficiëntie hiervan, heb je als rekenkamer of rekenkamercommissie voer voor onderzoek”, ziet Laura Berger. “Is de organisatiekracht bijvoorbeeld voldoende om daadwerkelijk maatschappelijke of economische impact te hebben en de ambitie dichterbij te brengen? Plus is de ambitie voorbehouden aan het bestuur en enkele beleidsmedewerkers, of zit het in de haarvaten van de organisatie?” De adviseur ging er onlangs mee aan de slag voor de rekenkamercommissie van de gemeente Veenendaal, die ICT-centrum van Food Valley wil worden.

In gesprek met burgers en bedrijven
“Er is wel een duidelijk verschil tussen de ‘traditionele’ rekenkameronderzoeken naar de doeltreffendheid, doelmatigheid en rechtmatigheid van beleid én die naar een ambitie”, vervolgt Henry Potman. “Want bij een ambitie is er sprake van een visie op de toekomst. En een rekenkamer(commissie) is niet opgericht om te toetsen of een visie terecht is. Wat je dan wel kunt onderzoeken zónder op de beleidsstoel terecht te komen? Of de visie en ambitie gedragen worden door zowel de organisatie als de samenleving.” In Veenendaal spraken de onderzoekers van KplusV daarom ook met de andere gemeenten in Food Valley, 25 ICT-bedrijven, het ICT-onderwijs en de Wageningen Universiteit. “Stuk voor stuk betrokken partijen die uiteindelijk de doorslag geven in het realiseren van de ambitie”, aldus Laura.

Rekenkameronderzoek pur sang
En welke conclusies vallen er dan te trekken uit zo’n rekenkameronderzoek naar een ambitie? Henry: “Je kunt bijvoorbeeld kijken naar de manier waarop de ambitie is vormgegeven en hoe de overheid zichzelf heeft georganiseerd om dit streven te verwezenlijken. Is het iets van alleen de beleidsafdeling of zijn er meerdere afdelingen bij betrokken? Hoeveel geld wordt er uitgegeven en uit welke ‘potjes’? Wanneer vindt het bestuur het traject geslaagd? Welke mijlpalen worden gebruikt om dit te bepalen, en zorgen die voor een objectieve, meetbare weergave? Merken de doelgroepen voldoende van de inspanningen en staan zij erachter? En hoe wordt de raad geïnformeerd?” Volgens Laura gaat de rekenkamer(commissie) hiermee niet op de beleidsstoel zitten. “Net als bij beleid kun je door een ambitie te onderzoeken, achterhalen of de uitvoering ervan doelmatig en doeltreffend is. Precies waarvoor je als rekenkamer of -commissie bestaat.”

Geïnspireerd geraakt?
Wil je als rekenkamer(commissie) een ambitie onder de loep nemen? En is deskundige support daarbij welkom? Onze adviseurs Henry Potman en Laura Berger wisselen graag met je van gedachten over een goed plan van aanpak.