Onderzoek wijst uit: ministerie werkt goed aan duurzaamheid

Maar beleid mist nog wel focus en scherpte

Hoe actueel, legitiem, doeltreffend en doelmatig is het duurzaamheidsbeleid van het ministerie van Infrastructuur en Milieu? Dat onderzocht KplusV namens IenM. Wij constateren dat er de laatste tien jaar veel is bereikt: de milieukwaliteit verbeterde, de hoeveelheid afval is beperkt en de milieudruk door de landbouw verminderde. Een samenvatting van onze beleidsdoorlichting.

Sinds twee jaar is het duurzaamheidsbeleid van het kabinet in verandering. En dan vooral op het gebied van afval. De focus ligt op groene groei en een circulaire economie, waarbij afvalstoffen weer grondstoffen worden en zo behouden blijven in de productie- en consumptieketen. De rijksoverheid acteert ook anders dan voorheen. Stuurde zij eerder top-down via regelgeving, heffingen en bijdragen; nu sluit zij aan bij initiatieven in de samenleving en ondersteunt zij die. Dit doet het rijk vanuit het besef dat het voor een effectief beleid steeds meer afhankelijk is van wat gemeenten, provincies, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en burgers presteren.

Handvatten en adviezen
In ons onderzoeksrapport reiken wij handvatten aan om deze veranderde benadering zo doeltreffend mogelijk te laten zijn. We zetten een aantal punten onder elkaar, zodat toekomstige valkuilen kunnen worden voorkomen. Zo merken we op dat er weinig samenhang is in het duurzaamheidsbeleid en dat het rijk zelf onvoldoende scherp heeft wie nu waarvoor verantwoordelijk is. Ook concluderen we dat informatie en communicatie als instrumenten alleen slagen wanneer deze gepaard gaan met regels en financiële prikkels. Een bedrijf verduurzaamt zijn bedrijfsvoering en gedrag bijvoorbeeld veel sneller als het een gunstige invloed heeft op het bedrijfsresultaat.

Deze adviezen geven we het ministerie mee:

• Breng focus, eenduidigheid en scherpte aan in het duurzaamheidsbeleid.
• Maak beleidsdoelen zo concreet mogelijk. Verbind er indicatoren aan en hou deze een aantal jaren vast, zodat je een ontwikkeling kunt onderzoeken.
• Ga door op de ingeslagen weg, waarbij je als rijk opereert in een netwerk van partijen en inhaakt op initiatieven en bewegingen in de maatschappij.
• Werk altijd met een mix van instrumenten: informatie en communicatie, bijdragen en heffingen, geboden en verboden.

 

Positieve externe beoordeling
De beleidsdoorlichting die wij uitvoerden, is een officieel instrument van de rijksoverheid en onderdeel van de Regeling Periodiek Evaluatieonderzoek (RPE). Volgens deze regeling moet elk beleidsartikel van de rijksbegroting om de vijf à tien jaar onder de loep worden genomen. ‘Begrotingsartikel 21 Duurzaamheid’ bestaat sinds twee jaar en onderging in 2014 zijn eerste onderzoek. Hiervoor raadpleegden wij bestaande bronnen (zoals evaluatiestudies, CBS-rapporten en kamerstukken) en spraken we met ambtenaren van het ministerie.

Als sluitstuk wordt elke RPE-doorlichting onderworpen aan een externe beoordeling door een wetenschappelijk instituut. Prof. dr. Hans Bressers en dr. Frans Coenen van Universiteit Twente bogen zich over ons onderzoek en zijn positief. Ook het ministerie zelf is positief over het onderzoek: “De KplusV-onderzoekers hebben bij de beleidsdoorlichting Duurzaamheid van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu snel en vakkundig een complex en breed dossier behapbaar gemaakt en een nuttige weerspiegeling gegeven waar wij wat mee kunnen, richting Tweede Kamer, maar ook voor ons interne werkproces.” Na afronding van het onderzoek heeft het ministerie van Infrastructuur en Milieu onze bevindingen besproken in een interne workshop. De komende tijd gaat IenM aan de slag met onze adviezen.

KplusV en evaluatieonderzoek
Naast beleidsdoorlichtingen voert KplusV tal van andere soorten evaluatie onderzoek uit. Onlangs heeft KplusV de evaluatie van de Lokale Klimaatagenda (LKA) uitgevoerd. De LKA is een instrument van de Rijksoverheid en helpt gemeenten, provincies en waterschappen bij het realiseren van hun klimaatambities door succesvolle, kansrijke klimaatinitiatieven meer bekend te geven bij de rest van Nederland. Het evaluatierapport zal binnenkort aan de Tweede Kamer worden aangeboden. Naast beleidsevaluaties voert KplusV ook evaluaties van subsidieregelingen en organisaties uit. Zo heeft KplusV recent de opdracht gekregen een evaluatie uit te voeren van Milieu Centraal, een onafhankelijke voorlichtingsorganisatie over milieu en energie.

Meer weten?
Benieuwd naar ons complete onderzoeksrapport? Die vind je op de site van de Rijksoverheid.

Meer weten over dit traject of het rapport, of over de resultaten van de LKA en andere evaluaties? Of wil je het beleid van jouw ministerie, provincie, gemeente of waterschap laten onderzoeken op actualiteit, legitimiteit, effectiviteit of doelmatigheid? Neem dan eens contact op met onze adviseurs Eric Copius Peereboom en Roel Bottema.