Klokkenluiders vogelvrij

Er zijn te veel klokkenluiders die het leven zuur is gemaakt: Paul van Buitenen, die de Europese Commissie ten val bracht, de onthuller van de bouwfraude Ad Bos; Harrie Timmerman, die aantoonde dat de veroordeelde in de Schiedamer Parkmoord onschuldig was en de stichting SPPH, die nadat ze misstanden in de hoofdstad aankaartte, alle opdrachten van de gemeente Amsterdam verloor en zwart werd gemaakt in de media en zo zijn er meer.

Dat het weinig aantrekkelijk is om misstanden aan te kaarten, blijkt ook uit het geringe aantal meldingen bij overheden. Uit een inventarisatie vorig jaar van Binnenlands Bestuur bleek dat overheidsorganisaties vrijwel geen meldingen van integriteitsschendingen binnenkrijgen.

Gebrekkige landelijke wetgeving staat toereikende bescherming van interne klokkenluiders in de weg, stelt hoogleraar criminologie Lissenberg deze week in Binnenlands Bestuur. Zij slaat de spijker op zijn kop: de in 2003 ingestelde klokkenluidersregeling zit verkeerd in elkaar. Uitgangspunt is dat integriteitsschendingen eerst intern moeten worden aangekaart. Pas in zwaarwegende gevallen (niet nader omschreven) mag de stap worden gezet naar de landelijke, onafhankelijke klokkenluiderscommissies zoals die voor gemeenten, provincies en rijk bestaan. Deze commissies dienen ook als beroepsinstantie. Melders van misstanden bereiken de klokkenluiderscommissies vrijwel niet, omdat zij voor die tijd ontslagen, ontmoedigd of vrijwillig vertrokken zijn, zegt hoogleraar Lissenberg.

Klokkenluiders worden geholpen met het wettelijk vaststellen van een termijn. Haalt de werkgever die niet, dan moet een beroep op de landelijke klokkenluiderscommissies mogelijk zijn. Een fonds waaruit melders van misstanden gecompenseerd worden voor geleden schade, is ook hard nodig. Dat het kabinet zo’n fonds nog altijd niet wil, is een miskenning van de positieve rol van klokkenluiders voor de integriteit van de overheid.

Martijn van der Kooij