Burgemeesters: kabinet moet afstand nemen van post Wilders over Halsema

Tal van burgemeesters, waaronder Sharon Dijksma, Hubert Bruls, Ahmed Marcouch, Jan van Zanen en Paul Depla, hebben het opgenomen voor collega Femke Halsema na een post van Geert Wilders. Ze roepen het kabinet op afstand te nemen van de uitspraak van Wilders, die maandag op X bij een foto van een pro-Palestijnse demonstratie zei dat ‘dat tuig’ het land uit moet. ‘En Halsema mag mee’, aldus de PVV-leider.

Ondermijnend voor het gezag

‘Ik vind het volstrekt onverantwoord dat Geert Wilders dit statement maakt ten koste van onze collega Femke Halsema en ten koste van ons als ambtsdragers die naar eer en geweten hun werk doen binnen de grenzen van de rechtsstaat’, schrijft Dijksma. ‘Dit is ondermijnend voor het gezag van burgemeesters en buiten elke proportie.’

Het was maandag precies een jaar geleden dat Hamas een grote terreuraanval uitvoerde op Israël. Dat werd onder meer herdacht op de Dam in Amsterdam. In de buurt was onder voorwaarden ook een pro-Palestijnse tegendemonstratie toegestaan.

Grondwettelijke vrijheden

Volgens Dijksma moeten alle partijen in het parlement ‘pal staan voor de rechtstaat en onze grondwettelijke vrijheden’. Ze zegt dat burgemeesters elke dag daarin balans zoeken en dat de wet leidend is in het faciliteren van demonstraties. ‘Zelfs als dit tot veel emoties leidt.’

Intimiderend

Burgemeester Hubert Bruls van Nijmegen noemt de woorden van Geert Wilders over burgemeester Femke Halsema van Amsterdam 'volstrekt ongepast en intimiderend'. Hij verwacht 'een stevige reactie' van minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark en ook van Kamerleden.

Jan van Zanen, burgemeester van Den Haag, vraagt de landelijke politiek om steun aan burgemeesters, naar aanleiding van uitspraken van Wilders. Ook het Nederlands Genootschap van Burgemeesters riep op tot steun aan burgemeesters. 'We hebben in deze lastige tijden steun nodig van de landelijke politiek om het samen in onze gemeenten vreedzaam en veilig te houden', zegt Van Zanen over Wilders' bericht. 'Mijn oproep is: laten we niet conflicten importeren maar vrede exporteren. Degenen die de publieke zaak op landelijk niveau dienen, roep ik op ons daarbij te steunen.'

Zeer onverantwoord

Ahmed Marcouch, burgemeester van Arnhem zegt: ‘Mensen wegzetten en instituties verdacht maken en beschimpen is ondermijnend aan de democratie". Hij wil dat andere Kamerleden afstand nemen van de uitspraken. ‘Polarisatie op de inhoud hoort in een democratie’, stelt Marcouch. ‘Ideeën bestrijden met ideeën. Maar mensen wegzetten als tuig en oproepen dat een burgemeester het land uitgezet moet worden is zeer onverantwoord.’ Politici moeten juist ‘staan voor grondrechten en voor de democratische instituties’. Bovendien doen uitspraken zoals die van Wilders volgens Marcouch ‘iets met mensen onderling. Het leidt tot radicalisering in de samenleving.’

Marcouch was eerder voorzitter van de adviescommissie Versterken Weerbaarheid van de Democratische Rechtsorde, die werd ingesteld op verzoek van de Tweede Kamer. ‘De Kamer heeft dus zelf gevraagd: hoe kunnen we de democratische instituties goed overeind houden?’, legt Marcouch uit. Hij wil dat andere collega-Kamerleden van Wilders stelling nemen en ‘zich distantiëren van dit soort uitspraken’.

Onwaardig

‘Wilders polariseert over de rug van een burgemeester die naar eer en geweten probeert de samenleving bij elkaar te houden’, zegt burgemeester Paul Depla van Breda. Depla, ook voorzitter van het stedennetwerk G40, noemt Wilders' woorden ‘een politiek leider onwaardig’. De leider van de grootste coalitiepartij plaatst Halsema met zijn woorden ‘ten onrechte in een politiek kamp’, vindt de Bredase burgemeester. ‘Wilders lijkt louter en alleen voor eigen politiek gewin de inzet en intentie van burgemeester Halsema te diskwalificeren. Terwijl Halsema boven de partijen staat, politiseert Wilders de inzet van de burgemeester omdat deze niet doet wat hij wil.’

Bedreigd

De commissaris van de Koning in Noord-Holland, Arthur van Dijk, is ‘enorm geschrokken’ van de uitspraak van Wilders. De VVD-politicus vindt de post ‘uiterst zorgwekkend en schadelijk’. Van Dijk staat pal achter Halsema. Ook hij vraagt het kabinet afstand te nemen van Wilders' uitspraak. ‘Het zaait verdeeldheid, het ondermijnt de basis van de fundamentele democratische waarden en rechten en ook het gezag van de burgemeester’, aldus de commissaris. Van Dijk wijst erop dat het ambt van burgemeester al enorm onder druk staat. ‘73 procent van de burgemeesters wordt zelfs in meer of mindere mate bedreigd.’

De burgemeester is als boegbeeld van de gemeente de eerste die kritiek krijgt bij moeilijke beslissingen, zegt Van Dijk. ‘Je kunt zeggen: daar moet een burgemeester tegen kunnen. Ze kiezen voor het ambt. Het zijn betrokken en bevlogen dienders van de publieke zaak. En juist daarom moeten zij dit op een goede en waardige manier kunnen doen.’

Eer en geweten

‘Burgemeester Halsema staat voor sociale cohesie en het recht tot demonstreren’, vervolgt Van Dijk. "Zij heeft het demonstratierecht naar eer en geweten uitgevoerd en wordt nu neergezet als de vijand en persoonlijk aangevallen. Ik vraag het kabinet afstand te doen van de uitspraak.’

Onkies

Premier Dick Schoof zei tegen RTL Nieuws en de NOS dat het kabinet achter Halsema staat, maar wilde niet nader ingaan op de uitspraak van Wilders. Wel zei hij het ‘onkies’ te vinden om uitgerekend op 7 oktober te demonstreren voor de Palestijnse zaak, eraan toevoegend dat demonstreren een grondrecht is. Minister Judith Uitermark (Binnenlandse Zaken) begrijpt heel goed dat het bericht op X ‘veel gevoelens en reacties bij onze burgemeesters teweeg heeft gebracht’. ‘Dit land heeft behoefte aan verdraagzaamheid en niet aan polarisatie. We moeten verantwoordelijk met woorden omgaan. Dat is onze gezamenlijke opdracht.’

Goede voorbeeld geven

Volgens Uitermark moeten politici het goede voorbeeld geven. ‘Voor onze democratie zijn hoge integriteitsnormen bij politici heel belangrijk om vertrouwen te behouden. En onze burgemeesters moeten hele moeilijke beslissingen nemen, zeker als het gaat om demonstreren onder moeilijke omstandigheden. Over die beslissing leggen zij in de gemeenteraad verantwoording af.’ Voor het kabinet is het volgens haar van belang ‘dat we met elkaar bijdragen aan een constructief bestuurlijk klimaat waarin we elkaar heel houden’. ‘Ik sta voor onze burgemeesters en dat zij hun werk veilig en in rust moeten kunnen doen. En dat we de gezichten van de rechtsstaat elke dag beschermen en weerbaar houden.’

Regels van het land

Halsema zei maandag in reactie op de pro-Palestijnse demonstratie dat tegendemonstraties onder het grondrecht vallen om te demonstreren, binnen zicht- en gehoorafstand van het doel van hun betoging. ‘Of je het daarmee eens bent of niet: het zijn de regels die we in dit land met elkaar hebben afgesproken. Zo lang het vreedzaam gebeurt.’ Dat gebeurde uiteindelijk niet, waarop de ME heeft ingegrepen, zo gaf ze aan.