Gemeenten zijn bewust misleid met ‘nepaanwijzing’

Het vorige kabinet heeft bewust de term ‘aanwijzing’ gebruikt om gemeenten te dwingen met spoed asielzoekers op te vangen. Hoewel het kabinet wist dat de aanwijzing geen juridische grondslag had, ‘werd de term aanwijzing passend geacht om de urgentie te benadrukken’.

Acuut

Als er niet snel locaties open konden, zou crisisopvang geregeld moeten worden. Het geven van een aanwijzing ‘werd gezien als de enige resterende manier om dat scenario af te wenden’. Met de aanwijzing wilde het kabinet gemeenten aansporen om ‘al het nodige te doen’ om de ‘acuut noodzakelijke tijdelijke asielopvang op zeer korte termijn te realiseren’.

Niet expliciet

Dat schrijven staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Eric van der Burg (VVD) en minister van Binnenlandse Zaken Hanke Bruins Slot (CDA) in antwoord op Kamervragen van Pieter Omtzigt en Jasper van Dijk (SP). In de brieven aan de gemeenten en regio’s, waarin Gorinchem, Venray, Enschede en Rijnmond werden gedwongen locaties voor asielzoekers te openen, is het ontbreken van een juridische grondslag voor die aanwijzing ‘niet expliciet gemaakt’, aldus Van der Burg en Bruins Slot. Het komt er dus op neer dat het kabinet de betreffende gemeenten bewust heeft misleid.

Onrust

Het kabinet betreurt dat de term aanwijzing tot ‘onduidelijkheid en onrust’ heeft geleid. Het belooft de term aanwijzing ‘in een situatie zoals deze niet meer op deze wijze gebruiken.’ Het kabinet verwacht niet dat de kwestie blijvende invloed zal hebben op de interbestuurlijke verhoudingen.

Herijking moreel kompas

De voormalige staatssecretaris Ankie Broekers-Knol verplichtte Enschede, Venray, Gorinchem en de regio Rotterdam in december om 2.000 asielzoekers op te vangen voor drie tot zes maanden. Dat deed zij via een aanwijzing. Na eerdere Kamervragen van Omtzigt en Van Dijk bleek vorige week dat die aanwijzing geen juridische grondslag heeft. Dit leidde tot verontwaardigde reacties van de betrokken gemeenten. De Gorinchemse burgemeester Reinie Melissant was laaiend. ‘Het feit dat het rijk bewust onjuiste juridische gronden heeft ingezet om gemeenten tot opvang te dwingen, laat zien dat een herijking van het moreel kompas op topniveau noodzakelijk is.’

Geen opheldering

In het regeerakkoord staat expliciet dat het kabinet vaker een aanwijzing wil geven aan mede-overheden ‘wanneer het algemeen belang dit noodzakelijk maakt’. Opheldering hierover geeft het kabinet nog niet aan Omtzigt en Van Dijk. De passage in het coalitieakkoord moet nog verder door het kabinet worden uitgewerkt.