Juryrechtspraak

De natuur was overweldigend, maar als wij in een motel aankwamen, renden wij toch meteen naar de kamer om de televisie aan te zetten. Elke avond waren er uitgebreide samenvattingen van het proces tegen O.J.Simpson, de sportheld die ervan werd beschuldigd zijn vrouw en haar vriend te hebben vermoord.

Ook mijn dochter, die net op de middelbare school zat en die dus nog moeite had met het Engels, volgde de gebeurtenissen in de rechtzaal met grote hartstocht. Onderweg hadden wij al gemerkt dat heel Amerika meeleefde en een mening had over de vraag of O.J. Simpson schuldig was. Tenslotte werden ook wij aangestoken door het O.J. Simpson-virus. Toen de uitspraak kwam in oktober 1995, waren wij al weer thuis. Bij ons was het virus al bijna gedoofd, want in Nederland behoort het recht nu eenmaal niet aan het volk.

In Nederland is het recht van de professionals. Dat zal ook nog heel lang zo blijven, want principiële veranderingen in het recht hebben in ons land even weinig kans als andere staatsrechterlijke vernieuwingen. Zoals de gekozen burgemeester er nooit is gekomen, zo zal ook elk idee van lekenrechtspraak of juryrechtspraak van tafel worden geveegd. In een onlangs verschenen rapport van de jurist Theo A. de Roos zijn alle nadelen van leken- en juryrechtspraak weer eens opgesomd. 'Meer burgerparticipatie is een ideologische schaamlap', aldus De Roos. Toch jammer.

Er is veel aan te merken op het Amerikaanse rechtsysteem, maar het recht is wel iets dat daar aan de burgers toebehoort. Zo is er een televisiekanaal dat Court TV heet en dat dagelijks uitzendingen uit de rechtzaal verzorgd. Ben ik in Amerika, dan kan ik niet nalaten even af te stemmen. Allerlei zaken worden live uitgezonden: van moord- en geweldsdelicten tot echtscheidingen en burenruzies. De verdachten zijn volledig in beeld, want over de schending van privacy doet men niet kinderachtig. Het zijn vaak gewone zaken over gewone mensen. Amerika is een vrij land, maar nergens zitten zo veel mensen in de gevangenis. Recht is er voor iedereen, maar ook tegen iedereen.

Toch ben ik voor een grote vorm van burgerparticipatie in de rechtspraak. Ik geloof niet dat burgers het in bepaalde zaken veel slechter zullen doen dan rechters. Zeker, ingewikkelde kwesties gaan burgers vaak de pet te boven. Later bleek dat het oordeel in de O. J. Simpson-zaak is bepaald door allerlei 'oneigenlijke' omstandigheden. Zo bleken de vrouwelijke juryleden gevoeliger voor de argumenten van de verdachte. Omdat O.J. zo'n knappe man was? Wie zal het zeggen? Maar net als burgers maken rechters grove fouten. De laatste jaren zijn in Nederland beangstigend veel mensen onterecht veroordeeld. Misschien is Lucia de B. veroordeeld, omdat de rechters vonden dat er iets aan haar uiterlijk niet klopte. Wie zal het zeggen? In feite is een falende rechter erger dan een falende burger, want die rechter heeft ervoor geleerd.

Daarom beschouw ik mensen als Peter R. de Vries en Maurice de Hond een beetje als de helden van deze tijd. Natuurlijk hebben ook zij hun zwakheden en laten ook zij zich leiden door hun obsessies, maar het valt alleen maar toe te juichen dat er amateurs zijn die zich niet voetstoots neerleggen bij het oordeel van de professionals. Meer macht voor ons amateurs!