‘Johan Derksen als promotor’

Burgemeester Oudewater blij met kritisch uithangbord

Johan Derksen was in de zomer van 2012 ten einde raad. De ‘uilskuikens’ in de gemeenteraad hadden besloten om Pieter Verhoeve voor te dragen als burgemeester van Oudewater. Met zijn 30 levensjaren (de jongste burgemeester van het land) was Verhoeve niet alleen een ‘broekie’, hij was ook nog eens van de SGP. ‘Ik waan mij onder de rook van Staphorst!’, riep de baas vertwijfeld uit bij VI op RTL7.

Vijf jaar later ging Derksen met presentator Wilfred Genee én met Verhoeve stemmen in het stadskantoor van Oudewater. ‘Ik kan mij geen betere burgemeester wensen. Hij doet alles wat ik niet wil, en toch vind ik hem aardig’, zei Derksen terwijl hij op D66 stemde. Het kan verkeren.

De waardering van Derksen vindt Verhoeve mooi. ‘Het geeft aan dat ik als burgemeester tussen de politieke partijen en de mensen kan staan – lid van de SGP of niet. Dat vond de gemeenteraad al toen ze mij unaniem voordroegen. Ik ben niet burgemeester van Oudewater geworden omdat ik lid ben van de SGP. SGP/ChristenUnie heeft in deze overwegend katholieke gemeente één raadszetel; De Onafhankelijken hebben er vijf. Ik ben burgemeester om wie ik ben voor alle 10.000 inwoners van Oudewater.’ Johan Derksen zei dat ook in de webrubriek Doordekken: ‘Hij staat dicht bij de mensen.’

Dat Derksen zijn monumentale dubbele stadspand heeft verkocht en Oudewater verlaat, vindt Verhoeve (inmiddels 35) jammer. ‘Ik vond Johan Derksen de beste stadspromotor van Oudewater. Toen hij in de Kampioen de loftrompet stak over Oudewater, stroomden de dagjesmensen toe.

Derksen wordt wel vergeleken met Brom - snor. Dat is aardig, want Swiebertje werd opgenomen in Oudewater.’ Swiebertje wordt op de Visbrug geëerd met een bronzen borstbeeld; het zou toch wat zijn als Derksen in de Kappellestraat een standbeeld in brons krijgt. ‘Dat plan hebben we niet’, glimlacht Verhoeve.

Veel hooi op de vork
De burgemeester weet hoe stadspromotie werkt, want hij heeft ook recreatie, toerisme en cultuur in zijn portefeuille. ‘In een kleine gemeente waar jij de enige voltijdsbestuurder bent, is het vanzelfsprekend dat je er hooi op je vork bijneemt’, zegt Verhoeve, voor wie deze portefeuille als historicus spekkie voor zijn bekkie is. Oudewater (de gemeente telt 10.000 inwoners, het stadje 6.600) heeft met zijn 306 historische monumenten de hoogste monumentendichtheid van Utrecht. Verhoeve: ‘We hebben de afgelopen vijf jaar naar oude dingen gezocht die in deze tijd actueel zijn.

Veel steden zouden daar meer mee kunnen doen dan nu gebeurt. Geschiedenis is een vindplaats van identiteit. Mensen zijn daarnaar op zoek. Waar kom ik vandaan? Hello Goodbye en Spoorloos zijn populaire televisieprogramma’s. Waarom? Vroeger zaten de rituelen verborgen in de zuilen. Die zijn er niet meer, maar in deze netwerksamenleving zijn we nog wel op zoek naar symbolen en verbinding. Geschiedenis bindt ons. Niemand kan de geschiedenis claimen; die is van ons allemaal. Gebruik die geschiedenis als gemeente als vindplaats voor sociale verbinding en stadspromotie.’

Zo ‘haalde’ Verhoeve een van de grote meesters van de Vlaamse Primitieven, Gerard David (Oudewater, 1455 – Brugge 1523), terug naar zijn geboortestadje. ‘We hadden een straatje naar hem genoemd, en dat was het. Elk beroemd museum heeft een Gerard David. Een David lenen van de National Gallery in Washington is er niet bij. De Heksenwaag is wel een belangrijk museum, maar geen schilderijenmuseum.

Ik heb een werkgroepje opgericht met mensen uit Oudewater en met z’n allen hebben we een buitenexpositie van Davids schilderijen georganiseerd. We hebben de schilderijen door een lokale drukker op trespaplaat laten drukken. De hele stad hangt vol met Middeleeuwse kunst. Voor 8.000 euro is Gerard David thuisgekomen. We gaan binnenkort zijn schilderijen ‘s avonds uitlichten en er worden rondwandelingen gehouden. We hebben de openbare ruimte bezield met onze eigen geschiedenis.’

Voor de komende zomermaanden heeft Verhoeve met de provincie Utrecht de erfgoed- app-game Lost in Time laten ontwikkelen. ‘Dan kun je met een iPad door de stad rennen om een soort Wie is de Mol te spelen. Het is een spel, maar je leert ondertussen veel over de geschiedenis van Oudewater: van de moord van Oudewater in 1575, toen alleen de St. Michaëlskerk en de Ursulakapel ontkwamen aan de furie van de Spanjaarden, of over de Heksenwaag en het Touwmuseum.’ Geen game in het Japans of het Chinees, want stel je voor dat ze in drommen in de bus stappen. Oudewater zou zich geen raad weten.

Burgemeester Verhoeve: ‘We moeten ervoor zorgen dat Oudewater bekend wordt bij iedereen die hier op een half uurtje rijden vandaan woont. Tokio en Sjanghai zijn niet onze markt, maar wel Leidschendam-Voorburg en Leidsche Rijn. Als het mooi weer is, moeten regiogenoten denken: kom, laten we ons gaan verpozen op de Markt in Oudewater, een van de mooiste stadspleintjes in het Groene Hart.’

Heksenlikeurtje
Kunnen ze bij hun wandeling door Oudewater gelijk bij Bakkerij Stijnman op de Korte Havenstraat een Oudewaters heksenlikeurtje in een cadeaupakketje kopen. En als ze overnachten in hotelrestaurant Abrona net zo goed bij de Abrona- cadeauwinkel fruitsappen van boer De Haan in hun koffer doen. De bakker en het hotel moeten zich van de Drank- en Horecawet bij hun leest houden, maar burgemeester Pieter Verhoeve vindt de branchevervaging begrijpelijk en ook wenselijk.

‘Want ik zie dat de nieuwe manier van winkelen die van beleven en ervaren is. De strikte scheidslijnen in de oude Dranken Horecawet zijn achterhaald.’ Verhoeve is niet voor niets roerganger van de proef van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) waarbij gemeenten en ondernemers experimenteren met mengvormen van winkels en horeca.

De VNG nodigde in de herfst van 2015 alle gemeenten uit om deel te nemen aan de proef ‘mengvormen winkel/horeca’ (ook wel blurring), waarbij gemeenten ondernemers de vrijheid geven om – in strijd met de Drank- en Horecawet – alcoholhoudende drank te schenken en te verkopen. Ook werd het restaurants toegestaan om spullen te verkopen. Vijftig gemeenten schreven zich in voor de VNG-proef, waaronder Oudewater. Dit voorjaar waren er door de juridische voetangels en klemmen en onvoldoende belangstelling bij de winkeliers nog 29 gemeenten over. Oudewater haakte niet af. Burgemeester Verhoeve wil moderne ondernemers namelijk ‘de ruimte geven om zich te ontwikkelen’. De huidige Drank-en Horecawet is daarbij een sta-in-de-weg uit de vorige eeuw. ‘Het is toch niet van deze tijd dat strandtenten geen vliegers en schepnetjes mogen verkopen?’

Niet iedereen denkt er zo over. Staatssecretaris Van Rijn (Zorg, PvdA) schreef de VNG vorig jaar dat blurring niet door de beugel kon. Verhoeve reageerde in het VNG Magazine onomwonden dat Van Rijn daar niet over ging. Hij zegt nu: ‘De staatssecretaris moet ons op het matje roepen als wij onze taak schromelijk verwaarlozen. Dat doen wij niet. Wij kunnen als verlengstuk van Den Haag alleen maar goed ons werk doen als handhavers de goede wetgeving in handen hebben. Daar moet de gemeente als eerste overheid júist iets over kunnen zeggen.’

Begin dit jaar zei Van Rijn op een VNG-bijeenkomst in Rotterdam dat blurring haaks staat op zijn ‘streven naar minder drankgebruik. Als we blurring toelaten onderstrepen we dat drankgebruik heel normaal is.’ De Tweede Kamer deed een paar weken later zijn duit in het zakje, door de staatssecretaris op te dragen de gemeenten ‘op korte termijn’ te berichten dat ze de Drank- en Horecawet dienen de handhaven. Tegelijkertijd diende de VVD een initiatiefwet in die juist tot een ruimere Drank- en Horecawet moet leiden. De VNG presenteert deze zomer haar eindrapport.

Overtrokken
In zijn kritiek op Van Rijn zei burgemeester Verhoeve in het magazine van de VNG ook dat het ‘aan burgemeesters is om de wet te interpreteren’. Uitvoeren, toch? Zweert/belooft de burgemeester niet dat hij getrouw zal zijn aan de Grondwet en de wetten zal nakomen? Historicus en jurist Verhoeve: ‘Dat is een terecht punt. Het legaliteitsbeginsel is mij lief, maar de huidige wetgeving is verouderd, niet goed uitlegbaar en niet te handhaven. We zijn toch geen klakkeloze uitvoerders van wetgeving?

Het is niet chic en ik ben er niet trots op dat we de wet op enkele onderdelen al jaren overtreden. De burgemeesters hebben de Drank- en Horecawet in 2012 van het rijk overgedragen gekregen vanuit een gedoogpraktijk. Er waren zelfs gedoogbesluiten genomen, zoals de verkoop van streeklikeur op streekmarkten. Wij stellen die praktijk aan de kaak en brengen deze in kaart om de wetgeving te kunnen verbeteren.’

De slijters, verenigd in de Slijtersunie, deden vorig jaar aangifte tegen de VNG. ‘Overtrokken, onjuist en ongehoord’, twitterde Pieter Verhoeve over de aangifte. Verhoeve: ‘Ze streven een monopoliebelang van de slijters na en doen strafrechtelijk aangifte. Daarmee zet je gemeenten in het verdachtenbankje.’ De slijters verloren de zaak. De Haagse rechtbank vond dat de verantwoordelijkheid voor vermenging van winkel en horeca bij de gemeenten ligt, niet bij de VNG. Na de verloren zaak tegen de VNG, richtten de slijters hun pijlen (weer) op individuele gemeenten. Op Nieuwegein bijvoorbeeld, omdat de gemeente meewerkte aan een blurring-proef van dertien winkeliers. Deze zaak wonnen de slijters wel voor de voorzieningenrechter in Utrecht.

Verhoeve: ‘De verkoop van wijn in de Wereldwinkel is daarmee kapot gehandhaafd, terwijl schade door drankmisbruik wordt aangericht in huis, in een keet of in de sportkantine en niet in een winkel. Drankmisbruik sluit goed gebruik niet uit.’ ‘De uitspraak van de rechtbank in Utrecht is overduidelijk, maar de VNG en de meeste burgemeesters trekken zich er niets van aan’, meent de secretaris en advocaat van de Slijtersunie Marc Houben.

Daar is een goede reden voor, reageert burgemeester Verhoeve. ‘De VNG en de gemeenten dienen het algemeen belang, en dat is gediend bij een eigentijdse en handhaafbare Drank- en Horecawet.’ Dat de VNG-proef drankmisbruik in de hand werkt, zoals de Stichting Alcoholpreventie en een Kamermeerderheid suggereren, is volgens hem onjuist. ‘De bedoeling van de Drank-en Horecawet is de bescherming van de volksgezondheid. Ik heb totaal geen indicatie dat de volksgezondheid onder druk is komen te staan door de blurring-proef. Maar ik moet er niet aan denken dat aan kinderen in een kledingzaak drank wordt verkocht. Dat gebeurt ook niet.’

Toch is het opvallend dat een burgemeester van SGP-huize tegen de oekazes van het Haagse politieke gezag en het oordeel van de rechter in, de gemeentelijke lobby voor een moderne Drank-en Horecawet leidt. Burgemeester Verhoeve: ‘Het gaat om het principe van een wet die behoort aan te sluiten bij de praktijk en deze in redelijkheid kan corrigeren, maar dat niet doet. Dat hangt niet af van je politieke kleur. Deze wetgeving is gedateerd. Je kunt de andere kant opkijken of je steekt je nek uit. Soms moet je bij noodzakelijke vernieuwing de rand opzoeken, of er soms zelfs overheen gaan.’

CV
Pieter Verhoeve werd 27 juli 1981 geboren in Dordrecht. Hij studeerde in Utrecht geschiedenis en in Leiden rechten en rechtsfilosofie. Na een beroepsopleiding advocatuur was hij tot 2012 verbonden aan een advocatenkantoor. Verhoeve was van 2005 tot 2012 ook docent op Hogeschool Driestar Educatief in Gouda. In 2006 werd hij burgerraadslid voor de CU/ SGP in Dordrecht. Verhoeve is sinds juni 2012 burgemeester van Oudewater. Hij is voorzitter van de bestuurdersvereniging van de SGP en sinds maart van dit jaar ook voorzitter van de Koninklijke Bond van Oranjeverenigingen. Hij is tevens lid van de commissie bestuur en veiligheid van de VNG.