Kanaal Almelo-De Haandrik

Tussen 2011 en 2016 werden werkzaamheden uitgevoerd aan het kanaal Almelo-De Haandrik. Veel omwonenden hebben daardoor schade aan hun woning opgelopen. In opdracht van de gemeenten Twenterand en Hellendoorn heeft I&O Research onderzoek uitgevoerd om inzicht te bieden in deze problematiek. Het blijkt dat omwonenden financiële schade hebben en er ontevredenheid is over de afhandeling van de schade. Verder ervaren omwonenden sociaal-emotionele gevolgen.

Aanleiding onderzoek: werkzaamheden aan het kanaal

Tussen 2011 en 2016 zijn in opdracht van de provincie Overijssel werkzaamheden uitgevoerd aan het kanaal Almelo–De Haandrik. Deze werkzaamheden, zoals baggerwerkzaamheden en vervanging van damwanden, hadden als doel om het kanaal toegankelijker te maken voor grotere schepen. Sinds de werkzaamheden, melden bewoners in de omgeving van het kanaal schade aan hun woning of andere panden. In totaal gaat het om ruim 400 schademeldingen. De provincie Overijssel onderzoekt deze meldingen en heeft hiervoor een schaderegeling opgesteld. De gemeenten Twenterand en Hellendoorn hebben geen actieve rol in deze schaderegeling. Wel willen zij graag meer inzicht hoe het gaat met de inwoners die hier mee te maken hebben. Welke ervaringen hebben zij met de schade afhandeling en welke gevolgen heeft de ontstane situatie voor hen? Om hier meer inzicht in te krijgen hebben de twee gemeenten I&O Research een onderzoek laten uitvoeren.

Uitvoering van het onderzoek

Het onderzoek bestond uit een kwantitatief onderzoek in de vorm van een enquête onder inwoners en ondernemers en een verdiepend kwalitatief onderzoek bestaande uit interviews en focusgroepen.

Voor de enquête zijn alle adressen in de directe omgeving van het kanaal in de gemeenten Twenterand en Hellendoorn aangeschreven (in totaal: 768). De vragenlijst is tussen 24 november en 20 december 2022 ingevuld door 182 bewoners. Dit betekent een respons van 24 procent.

Het is niet precies te zeggen in hoeverre de deelnemers aan de enquête een representatieve afspiegeling is van de gehele groep van bewoners en ondernemers die schade hebben ondervonden. De reden hiervoor is dat de omvang en samenstelling van die groep niet bekend is. Om de uitkomsten van de enquête te verdiepen zijn interviews gehouden met vier stakeholders en zes medewerkers van de twee gemeenten, die vanuit hun functie zicht konden bieden op de situatie. Verder spraken we in twee focusgroepen met in totaal 12 bewoners en ondernemers.  Door de combinatie van kwantitatieve en kwalitatieve methoden geeft het onderzoek een goed inzicht in de aard en ernst van de problematiek waar omwonenden van het kanaal mee te maken hebben.

Schade aan panden en andere gevolgen

De meerderheid van de deelnemers aan de enquête zegt schade te hebben aan hun woning of (bedrijfs)pand. Het gaat met name om scheuren in de muren van de woning, verzakkingen, funderingsproblemen, waterschade en schimmel. Naast deze fysieke schade ondervindt een aanzienlijke groep ook financiële en/of sociaal-emotionele gevolgen. Bewoners zien de waarde van hun woning dalen of zijn in de schulden geraakt. Ze hebben stress, slaapproblemen, depressie en angstklachten als gevolg van de situatie.

Schadeafhandeling voldoet niet aan verwachtingen

Veel bewoners zijn ontevreden over het schadeafhandelingstraject. Twee derde van de respondenten beoordeelt het traject met een onvoldoende. Dat heeft onder andere te maken met de uiteindelijke beslissing over de eventuele schade-, subsidie of herstelregeling voor schademelders. Een belangrijke bron van ontevredenheid is dat de provincie geen relatie ziet tussen de werkzaamheden aan het kanaal en de gemelde schade, terwijl bewoners ervan overtuigd zijn dat die er wél is.  Ook leiden verschillen in de getaxeerde schade door de provincie tegenover de getaxeerde schade door andere beoordelaars (zoals contra-experts of aannemers) tot verwarring en ontevredenheid over het toegekende schadebedrag. Daarnaast ervaren schademelders de communicatie tijdens het afhandelingstraject als onpersoonlijk en ontoegankelijk. Ze hebben het gevoel dat zowel de provincie als de gemeente hen laat vallen en dat ze er alleen voor staan.

Emotionele achtbaan

Deelnemers ervaren het proces van schadeafhandeling als een ‘emotionele achtbaan’. Deze gaat van goede hoop naar wanhoop, van duidelijkheid naar onduidelijkheid, en van zicht op verbetering naar gebrek aan perspectief en vice versa. Doordat er geen eenduidige oorzaak van de schade is vastgesteld, heerst er veel onzekerheid over de toekomst. De meerderheid van de deelnemers aan de enquête heeft er geen vertrouwen in dat met herstelwerkzaamheden de schade is opgelost of definitief wordt verholpen. Bewoners zijn bang dat in de toekomst mogelijk nieuwe schade zal ontstaan en ervaren hierdoor een sterke behoefte aan duidelijkheid over de oorzaak van de schade.

Behoefte aan ondersteuning

Ongeveer de helft van de ondervraagden geeft aan behoefte te hebben aan ondersteuning. Men noemt hierbij een snellere afhandeling van de schade en daarnaast praktische, financiële en sociaal-emotionele hulp. Hoewel het vertrouwen in de overheid momenteel laag is, kijken ze voor ondersteuning naar de provincie maar ook naar de gemeente. Volgens bewoners zal er wel wat nodig zijn om het vertrouwen tussen inwoners, provincie en gemeente te herstellen. Bewoners vinden bovendien dat de gemeente hierin een belangrijke rol heeft: zij moet het initiatief nemen. 

U kunt hier het gehele rapport downloaden.