Ambtenaren minder enthousiast over democratische vernieuwingen dan burgers

Bestuurlijke en/of democratische vernieuwingen lijken niet erg aan ambtenaren besteed. Een meerderheid is (dik) tevreden met het huidige democratische stelsel en wil onder meer geen gekozen burgemeester. Gemeenteambtenaren zijn het minst enthousiast over gemeentelijke referenda. Niet-ambtenaren zijn vaker te porren voor veranderingen, zo blijkt uit onderzoek dat in opdracht van Binnenlands Bestuur is uitgevoerd door I&O Research.

De tevredenheid over het functioneren van de democratie is over het algemeen redelijk, en onder ambtenaren nog net iets groter. Zes op de tien Nederlanders beoordelen de democratie als ruim voldoende tot uitmuntend, onder gemeenteambtenaren ligt dat percentage op 69 procent. Gemiddeld geven Nederlanders een 6,5; een op de vijf geeft een onvoldoende. Dat blijkt uit onderzoek dat in opdracht van Binnenlands Bestuur is uitgevoerd door I&O Research. De vermeende kloof tussen burger en politiek is in dit onderzoek niet terug te vinden. Over het systeem is men niet ontevreden. Er is wel cynisme en ontevredenheid over de politieke partijen en over de politici.

Een meerderheid van de Nederlanders (52 procent) vindt dan ook niet dat het systeem rigoureus op de schop moet. Onder ambtenaren ligt dat percentage met 58 procent nog iets hoger. Ruim een op de drie (36 procent) Nederlanders vindt dat er wel meer of minder moet worden gesleuteld aan het politieke stelsel. Bijna een kwart (23 procent) vindt dat het stelsel moet worden aangevuld met andere democratische vormen, dertien procent wil het hele stelsel op de schop nemen.

De meeste steun is er voor het burgerinitiatief (73 procent), gemeentelijke referenda (70 procent), invoering van een kiesdrempel om de versplintering in de Tweede Kamer tegen te gaan (59 procent) en de gekozen burgemeester (46 procent). Maar ook hier lopen de meningen van ambtenaren en niet-ambtenaren sterk uiteen. Nog geen een op de drie gemeenteambtenaar (30 procent) is voor de gekozen burgemeester en bijna de helft van de gemeenteambtenaren (47 procent) is tegen. Rijksambtenaren zien de gekozen burgemeester met 49 procent bovengemiddeld wel zitten. Daarnaast zijn gemeenteambtenaren negatiever over gemeentelijke referenda dan gemiddeld: 59 versus 70 procent is voor, 41 procent versus 27 procent ziet daar niets in. Rijksambtenaren zijn hierover met 76 procent voor en 22 procent tegen juist weer beduidend enthousiaster. Ambtenaren dragen burgerinitiatieven wèl een warm hart toe, al ligt het percentage voorstanders onder gemeenteambtenaren (72 procent) net iets onder het aantal voorstanders onder rijksambtenaren (75 procent) en niet-ambtenaren (72 procent).

Bijna zes op de tien Nederlanders vinden dat er een kiesdrempel van vijf procent moet worden ingevoerd, 27 procent is daarop tegen. Pas als een partij acht zetels heeft, komt zij daarmee in de Kamer. Hoewel in meerderheid voor, zijn ook op dit punt ambtenaren wat behoudender (54 procent voor, 33 procent tegen). Het aantal tegenstanders van afschaffing van de Eerste Kamer is onder ambtenaren (66 procent) hoger dan onder niet-ambtenaren (55 procent). Voor loting – waarbij zetels in de gemeenteraad of in de Tweede Kamer worden ‘verloot’ - gaan de handen niet op elkaar. Een nipte meerderheid is daar tegen (51 procent); de weerstand hiertegen onder ambtenaren is ook hier groter met respectievelijk 58 procent (gemeenteambtenaren) en 55 procent (rijksambtenaren) procent. Het fenomeen is overigens vrij onbekend.

Onderzoeker Kanne noemt het opvallend dat ambtenaren vaker negatief dan wel minder positief staan tegenover vernieuwingen van het democratische bestel. ‘Het lijkt zelfs wel of ze op de rem staan. ’Een pasklare verklaring heeft hij niet. ‘Het ontbrekende enthousiasme voor gemeentelijke referenda is mogelijk te wijten aan het werk die het organiseren ervan voor ambtenaren met zich meebrengt, de kosten en de overwegend tegenvallende ervaringen.’

Verantwoording
I&O Research voerde dit onderzoek uit in opdracht van Binnenlands Bestuur. Het onderzoek liep van vrijdag 10 februari tot en met dinsdag 14 februari 2017 en het werd online uitgevoerd uit onder burgers en ambtenaren. De deelnemers zijn geselecteerd en benaderd uit het I&O Research Panel. In totaal werkten 4.164 mee aan het onderzoek: 1.359 ambtenaren  en 2.805 mensen die geen ambtenaar zijn. De ambtenaren die mee werkten aan het onderzoek zijn voornamelijk werkzaam bij gemeenten, het Rijk, in de zorg of in het onderwijs.

Binnenlands Bestuur, hét vakblad voor binnenlandse bestuurders en ambtenaren, publiceert dit onderzoek in vier afleveringen.

Klik hier voor dit artikel en andere artikelen over ons onderzoek voor Binnenlands Bestuur.

Lees ook: Ambtenaren stemmen vooral D66, GroenLinks of VVD.

Meer informatie:
Peter Kanne, 06-31943707
Michael Brandt, 020-3330688