SP rommelt ook met wachtgeld

Minister Plasterk intervenieert ten aanzien van de afdrachtregeling van de SP. Die interventie is volkomen terecht. SP-ers ondertekenen een cessieovereenkomst, de partij levert die overeenkomst in bij diverse overheden. Daardoor worden salarissen en vergoedingen door overheden rechtstreeks overgemaakt naar de partijkas.

Bij die afdracht wordt gebruik gemaakt van fiscale regelingen (o.a. de giften) waardoor de lagere vergoeding die SP-ers ontvangen een hoog netto- karakter heeft. Door gebruik te maken van de fiscale voorzieningen schiet de overheid er jaarlijks een miljoenenbedrag bij in en regelt de SP een soort overheidssubsidie van miljoenen euro’s buiten de reguliere subsidiekanalen om.

Minder bekend is dat de SP dit arrangement ook gebruikt voor wachtgelden. De wachtgeldregeling kent een afdracht van neveninkomsten aan de overheid. Maar het zou heel goed kunnen dat deze korting van het wachtgeld in zekere zin wordt omzeild omdat de SP-ers strikt genomen geen wachtgeld krijgen, maar dit geheel aan de partij afdragen in ruil voor een veel lagere vergoeding. Hoe het precies zit, blijft in het duister, zoals de gehele afdrachtregeling met een waas van geheimzinnigheid is omgeven. In mijn proefschrift uit 1982 maakte ik een inventarisatie van alle afspraken die er worden gemaakt tussen politieke partijen en kandidaten, waaronder die over zetelafstand en financiële afdrachten. Veel van die verkiezingsafspraken zijn rechtens nietige verbintenissen, omdat ze op gespannen voet staan met grondwettelijke en kieswettelijke regelingen. Dat betekent dat de partij deze afspraken niet via de rechter kan afdwingen. Algemeen uitgangspunt in ons land is echter dat vrijwillige nakoming van dit soort afspraken wel is toegestaan. Zo staat het iedere burger vrij om met zijn geld te doen wat hij of zij wil.

Tot zover is er geen enkel probleem en de zogenaamde solidariteitsheffing van de SP kan dan ook blijven bestaan. Het klemmende punt is echter dat via cessie de diverse overheden de bedragen rechtstreeks overmaken naar de partijkas. De overheid werkt dan dus actief mee aan het realiseren van een rechtens nietige verkiezingsafspraak die de SP heeft gemaakt en dat is niet toegestaan. En daarom moet volgens Plasterk voortaan de SP-er zelf zijn gift aan de partijkas overboeken vanaf zijn eigen bankrekening. Een en ander is inmiddels bevestigd door een rechterlijke uitspraak. Plasterks brief aan gemeenten en provincies is een advies dat overheden naast zich neer kunnen leggen. Dat vraag om een verdere stap: de vaststelling dat de cessieovereenkomsten van deze soort rechtens nietig zijn. De rechtstreekse overboeking van de bedragen naar de partijkas van de SP brengt de volksvertegenwoordigers in een strikte afhankelijkheidsrelatie van hun partij. En dat is in strijd met het in de Grondwet neergelegde ongebonden mandaat.

Financiële onafhankelijkheid van politici en bestuurders is een hoofdkenmerk van ons staatsrecht. In het systeem van de SP wordt die met voeten getreden en daarnaast schept deze nauwelijks vrijwillige geldstroom naar de SP een financiële ongelijkheid in het politieke landschap. In de huidige situatie is het zo dat de overheden geen mogelijkheden zien om de ingeleverde cessieovereenkomsten naast zich neer te leggen omdat het huidige systeem van cessie de beoogde inperking nog niet kent. Eerdere pogingen van achtereenvolgende ministers van BZK om dit door wetswijziging gerealiseerd te krijgen, zijn stuk gelopen. Nu Plasterk de eerste stap heeft gezet moet ook de tweede volgen. Pas dan is het probleem echt helemaal uit de wereld.