College Montferland is ‘demissionair’

Het college van Montferland is na acht maanden gevallen wegens ‘interne strubbelingen’. Toch is er al begonnen met een doorstart, want een raadsmeerderheid schaarde zich achter een voorstel om een zo breed mogelijk gedragen raadsakkoord op te stellen.

Demissionair

‘Tot ons grote verdriet moeten we vaststellen dat er sprake is van een conflict tussen de wethouders in het college’, begint PvdA-fractievoorzitter Els Rutting-Baars donderdagavond haar bijdrage in de gemeenteraad van Montferland. Dat conflict heeft direct gevolgen voor de stabiliteit van het gemeentebestuur van Montferland, weet ze. Ze ziet het als de verantwoordelijkheid van een ‘college-dragende partij’ om erop te reageren. ‘Bij ons staat het algemeen belang altijd voorop. Daarom leggen we een motie voor aan de gemeenteraad voor een zo breed mogelijk gedragen raadsakkoord om een doorstart te kunnen maken en een voorstel om wethouders te benoemen op basis van objectieve criteria.’ Haar partij verklaart het college demissionair. ‘Het loopt in het college niet zoals het zou moeten om stabiel te kunnen besturen. Het past ons om dat te erkennen en daarnaar te handelen.’

Politieke tijgers

Zo komt er na acht maanden een eind aan een college dat al met enige moeite tot stand was gekomen. De partijen Lijst Groot Montferland, Helder, Lokaal Belang Montferland en PvdA gingen eind juni 2022 een samenwerking aan, maar bij de installatie bleek al dat een groot aantal stemmen naar andere kandidaten ging dan degenen die als wethouder-kandidaat waren voorgedragen. Drie van de vier wethouders hadden geen ervaring als wethouder. Bij de installatie herinnerde Harry de Vries, waarnemend burgemeester van Montferland, de nieuwe wethouders er al aan dat zij geen raadsleden meer waren. ‘Jullie waren politieke tijgers. Dat moet afgelopen zijn.’

Pijn

Kennelijk is dat toch niet helemaal gelukt. Hoe de vork precies in de steel zit, werd donderdag niet duidelijk, maar wel dat twee wethouders het vertrouwen hadden opgezegd in een derde wethouder. 'Twee van de drie partijen laten elkaar nu los om persoonlijke dan wel partijbelangen', concludeerde fractievoorzitter Erik Wassing van Lijst Groot Montferland. ‘Het algemeen belang wordt hierbij vergeten.’ Toch vond hij de motie om tot een zo breed mogelijk raadsakkoord te komen ‘de minst slechte optie’ om door te gaan. Zijn partij stemde er ‘met pijn’ mee in. ‘Wij zijn de minst betrokken partij, maar kunnen wel de meest getroffen partij worden’, besloot hij zijn bijdrage.

Achterdeur

De motie werd gesteund door de hele gemeenteraad, behalve door coalitiepartij Helder. De partij wilde de problemen niet ontkennen, maar fractievoorzitter Karin Straatsma noemde het voorstel ‘een chique manier om het college te laten zitten en daarna te zeggen: je bent niet geschikt’. ‘Vervolgens ga je door de achterdeur naar buiten.’ Volgens haar zijn er geen echte pogingen gedaan om de boel te lijmen. Om er dan toch de stekker uit te trekken, vindt ze ‘niet respectvol naar de inwoners’. ‘Deze motie geeft de oppositie de mogelijkheid om weer in het college plaats te nemen.’ Ze benoemde ook een mail die ze had ontvangen over het voorstel. ‘Mijn wethouder moest akkoord gaan, en de fractie ook, anders zou er een motie van wantrouwen worden ingediend. Wat is dan het idee hierachter?’

Bestuurscrisis

In 2021 was er ook al een bestuurscrisis in Montferland, waarbij niet alleen burgemeester Peter de Baat zich ziek meldde, maar ook een wethouder zich terug moest trekken, de gemeentesecretaris en de griffier de organisatie verlieten en in de raad verschuivingen waren. Eerder dat jaar had cdk John Berends al een onderzoek gelast naar de bestuurscultuur in Montferland. Naar later bleek, bleef de rol van de burgemeester buiten beschouwing in het eindrapport, terwijl dat wel in de opdracht van de cdk stond. Berends en de raad zagen vervolgens in de ervaren Harry de Vries de geschikte persoon om het functioneren en de samenwerking in en tussen de raad en het college te verbeteren.

Poppetjes

D66-fractievoorzitter Freddy van Dijken vatte tijdens de vergadering van afgelopen donderdag samen hoe het proces naar het voorstel voor een breed gedeeld raadsakkoord was gegaan en vertelde daarbij dat burgemeester De Vries ‘zich ernstige zorgen maakt over de bestuurbaarheid van de gemeente Montferland’. Volgens Van Dijken was de raad weer ‘terug bij af’, bij de dag van de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen. ‘De basis van de puinhoop van nu.’ Van Dijken wil het nu niet meer over poppetjes hebben, maar over de inhoud ‘en dan pas naar de uitvoering’. Fijntjes wijst hij erop dat D66 vorig jaar al het plan had ingediend om een raadsakkoord op te stellen. ‘Maar toen moesten er eerst nog wat poppetjes op het pluche. Ik hoop dat we dat nu achter ons kunnen laten.’

Terughoudend

De motie draagt de burgemeester op om een procedurevoorstel te doen voor het raadsakkoord met daarin een voorstel hoe de toetsing van wethouders door de raad plaats kan vinden aan de hand van objectieve criteria. Dat proces wordt ondersteund door een extern bureau dat kandidaten toetst aan die criteria en de gemeenteraad adviseert over geschiktheid van kandidaten. De huidige wethouders mogen tijdens de totstandkoming van het raadsakkoord hun taken alleen ‘terughoudend’ uitvoeren en geen nieuwe initiatieven ontwikkelen zonder akkoord van de raad. Het raadsakkoord moet 'leidend' worden voor het nieuw te vormen bestuur.