‘Nederland is geen eiland’

Wat is het belang van internationale gemeentelijke samenwerking voor gemeenten zelf? Op de bijeenkomst ‘Mondiaal op lokale schaal: de kracht van Nederlandse gemeenten’ viel vooral op hoeveel onderwerpen onder het kopje ‘internationaal’ vallen: van expats tot mkb en internationale studenten en ja, ook het ravijnjaar kwam weer eens ter sprake.

Nek uitsteken

Alles wat lokaal of nationaal belangrijk is, is ook internationaal belangrijk. En andersom. En daarom is het belangrijk om ook internationaal je nek uit te steken. Niet alleen vanuit de landelijke politiek, maar ook vanuit gemeenten. Of, zoals de Haagse burgemeester Jan van Zanen onlangs (vrij vertaald) in Binnenlands Bestuur zei: alles wat internationaal gebeurt, slaat ook neer in gemeenten. De quote wordt woensdag aangehaald tijdens de bijeenkomst ‘Mondiaal op lokale schaal: de kracht van Nederlandse gemeenten’ in Nieuwspoort.

Economische waarde

Ook het bezoek van vertegenwoordigers van de vier grootste steden plus Eindhoven aan de Expo Real in München afgelopen week kwam aan bod. Niet alleen vanwege de busrit van 12 uur die de delegatie met de Utrechtse burgemeester en VNG-voorzitter Sharon Dijksma hiervoor moest afleggen (‘de discussie gaat nu vooral over het reismiddel’), maar ook vanwege de economische waarde die het bezoek aan deze beurs over vastgoed en woningbouw had voor de ‘Metropoolregio Utrecht’. Dijksma maakt er geen geheim van dat deze reis bedoeld was om ‘geld te verdienen’. Er is ook veel gedaan om afspraken te maken om betaalbare woningen te bouwen. ‘En we zijn er voor het aantrekken van duurzame werkgelegenheid.’

Deuren openen

En Utrecht blinkt uit in life sciences, merkt Dijksma op. ‘In gezondheid en in gezonde mobiliteit. We krijgen buitenlandse bezoeken van bedrijven die vestigingen zoeken of steden als San Francisco die willen weten hoe wij fietsstad nummer 1 zijn geworden. En dan gaat het zover dat Silicon Valley samenwerkt met ons Science Park.’ De gemeente of in dit geval de burgemeester fungeert dan als ‘enabler’ om deuren te openen. ‘We brengen ook in de regio bedrijven samen. In zo’n lange busreis naar München lukt dat wel.’

Complementair zijn

Ze noemt in het verlengde hiervan haar opmerkingen in een paneldebat op de jaarvergadering van de UCLG. ‘Steden vissen vaak achter het net. Ze willen een transitie maken in hun klimaatbeleid, maar kunnen moeilijk de weg vinden in relatie tot de rijksoverheid. In VN- verband willen we met vijftien burgemeesters uit de hele wereld de transities versterken met behulp van de internationale wereld. 70 procent van de wereldbevolking woont straks in steden en daar veranderen dingen. Ik ondersteun dat.’ Maar steden kunnen dat niet alleen, vult Sabine Grimbrère, directeur International Office van de gemeente Amsterdam, aan. ‘Zonder medewerking van de nationale overheid kom je er niet. Je moet complementair zijn.’

Gelijkwaardig niveau

De paneldiscussie wordt ook gevoerd door twee Tweede Kamerleden vanuit een totaal verschillende signatuur: Dennis Ram (PVV) en Daniëlle Hirsch (GroenLinks-PvdA). Ze zien niettemin allebei het belang van gemeenten voor het buitenland. Ram, eerder gemeenteraads- en Statenlid in Groningen, wil vooral het ‘vanuit eigen kracht werken’ versterken en pleit voor ‘handelsrelaties op gelijkwaardig niveau’. ‘De internationale agenda is niet nadrukkelijk aanwezig. Hoe de komt Keniase ambassade erachter dat er smart industry is in Groningen?’ Hij pleit ervoor de lokale agenda steviger neer te zetten. ‘Wat is de kracht van je mkb? We moeten een koppeling zien te maken.’

Noodzakelijke diversiteit

Hirsch kwam als internationaal consultant voor een kleine ngo in aanraking met lokale overheden in het buitenland. Ze heeft ook voor lokale overheden in Nederland gewerkt, ‘maar dan ging het vooral over windmolens’. Volgens haar zie je in het buitenland het belang van een krachtige overheid en burgers die zich bij die ambities betrokken voelen. ‘Lokale overheden komen internationaal alleen weinig ter sprake, terwijl zij veel kunnen bijdragen aan de noodzakelijke diversiteit van het gesprek.’ Handel en internationale samenwerking horen wat haar betreft bij elkaar en dienen ook samen op te trekken. Ze zegt dat steden meer doen dan ze wist. ‘Daar kunnen we meer mee doen in positieve zin. Nederland is geen eiland. Steden zijn afhankelijk van de aantrekkingskracht voor grote bedrijven. Mkb’ers lopen tegen dezelfde belemmeringen aan als steden. Je kunt dus ook samen optrekken.’

Invloed ravijnjaar

Dijksma noemt financiering een ‘groot issue’. ‘Er is geen tekort aan geld, maar een tekort aan juiste wegen om er te komen.’ Daar valt volgens haar iets aan te doen en dat kan ook komen vanuit het mkb, kleinere ngo’s of kennisinstellingen. ‘Ik voel een kentering om er verandering in te brengen. Het belang van steden neemt toe. We zijn een polderland, dus gewend om samen te werken.’ Maar waar het woord financiering valt, is het woord ‘ravijnjaar’ nooit ver weg. Dijksma wilde het er eigenlijk niet wéér ter sprake brengen, maar wethouder Paul de Bruijn uit Voorschoten wil toch opmerken dat in de huidige omstandigheden de internationale agenda bij gemeenten het eerste afvalt.

Fondsen aanspreken

Dat kan Dijksma beamen vanuit het Utrechtse. ‘We gaan als gemeente lek op middelen voor jeugdzorg, Wmo en betaalbare woningen. Als je ambities hebt en het ravijnjaar staat voor de deur, dan zegt men over internationale zaken: nice to have, not need to have. Maar je bijt jezelf in de staart, want het verdienvermogen zit ook buiten de landsgrenzen, We komen er niet beter uit, dus help ons het ravijnjaar te overbruggen.’ De Bruijn vult aan dat er op internationaal vlak vrij weinig gebeurt in Voorschoten, ‘maar wel in de regio met dertien andere gemeenten, waar we fondsen uit Europa aanspreken.’

Belang van expats

Dijksma citeert een opmerking van een Eindhovense wethouder over hoe ‘Brainport’ de regio een boost gaf: het wassende water veert vele boten op. ‘Daarom gebruiken wij ook de term “Metropoolregio Utrecht”. Het mkb lift daarop mee en daarom gingen ook de gemeenten Amersfoort en Hilversum mee naar München.’ De Wassenaarse wethouder Laurens van Doeveren wijst op het belang van expats in zijn gemeente, want dat heeft Wassenaar onderzocht. ‘De middenstand, loodgieters hebben er baat bij en expats hebben ook kinderen, dus dat voegt veel toe in een vergrijsde gemeente.’

Prijsopdrijvend effect

Ram wijst erop dat expats en studenten een prijsopdrijvend effect hebben op kamers en woningen en dat het tot verdringing leidt. Volgens Dijksma is de balans belangrijk. ‘Daar zit spanning op’, erkent ze. De stad is trots op de 170 nationaliteiten, maar merkt ook de druk van internationale studenten op de huizenmarkt. Daar ligt volgens Dijksma een grens. ‘Internationalisering is goed, maar het moet in balans zijn. In Utrecht is krapte op de arbeidsmarkt het grootste probleem. Er komen veel arbeidsmigranten binnen, maar niet altijd op de sectoren die meeste opbrengen. Je kunt daar niet altijd op sturen, maar we hebben die internationale studenten wel nodig.’