'Ik trek met weemoed de deur achter me dicht'

Bijna 10 jaar geleden werd het voormalig CDA-Kamerlid Jacob Reitsma burgemeester van de Friese gemeente Wymbritseradiel. Hij voelde zich er vanaf dag één als een vis in het water. ‘Het is mijn geboortestreek, vandaar’.

Reitsma was vast van plan er twee periodes te blijven, tot aan zijn 67-ste, maar het liep anders. Op 1 januari stopt hij ermee. Op die dag gaat ‘zijn’ gemeente op in de nieuwe fusiegemeente Súdwest Fryslân. Reitsma heeft zich ingezet om herindeling te realiseren van zijn geliefde Wymbritseradiel (ruim 16 duizend inwoners in 28 dorpen en gehuchten op ruim 16 duizend hectare).

Hij legt uit waarom: ‘Het was gewoon noodzakelijk en ik heb het proces daarom alle bestuurlijke steun gegeven die nodig was. Want het gebied waar ik zoveel van houd moet ook bestuurlijk krachtig blijven. Dat ik hier burgemeester ben, vind ik eigenlijk niet zo relevant. Het gaat mij om de toekomst van dit gebied. Mijn persoonlijke ambities zijn daar ondergeschikt aan.’

Het proces rond de herindeling begon ongeveer vier jaar geleden. Aanvankelijk was er nauwelijks draagvlak. Nadat de bevolking uitgebreid was geïnformeerd over nut en noodzaak, sloeg de stemming om, herinnert Reitsma zich. ‘De meeste inwoners zagen uiteindelijk wel in dat zo’n kleine gemeente als Wymbritseradiel niet toegerust is om de taken die het Rijk afstoot, op te pakken. Hetzelfde geldt voor de kwaliteit van de gemeentelijke dienstverlening.’

Een stevige schaalvergroting was dus onafwendbaar geworden. ‘Maar’, zo voegt de scheidend burgemeester er direct aan toe, ‘dan wel een met korte lijnen naar de burger. En dat mag in de nieuwe gemeente niet verloren gaan, anders haken bewoners alsnog af.’

De nuchtere Fries Jacob Reitsma neemt niet luchtigjes afscheid. ‘Het raakt me als ik straks de deur voor het laatst achter me dichttrek. Maar oké, ook dat hoort erbij. Ik blijf in ieder geval niet doelloos thuis zitten, ik heb daarvoor nog steeds te veel ambities. En er zijn altijd maatschappelijke taken die vervuld moeten worden.’

In het Friese gaat het allemaal wat formeler toe dan in het zuiden van het land. Na afloop van een raadsvergadering is er niet het gezamenlijk treffen in het lokale café. Reitsma: ‘Dat is niet zo de gewoonte en cultuur hier’. Om er aan toe te voegen: ‘De gemeenteraad is een belangrijk orgaan en als daar een besluit genomen is, op basis van het wisselen van argumenten, is dat een belangrijk moment. Soms drinken we dan na afloop een borrel, maar het met z’n allen de kroeg induiken, zoals je wel ziet in het zuiden van het land, nee dat is niet de gewoonte hier.’

De grotere schaal van de nieuwe gemeente Súdwest Frylân zal straks de nodige veranderingen teweeg brengen. Nu kan het gebeuren dat iemand bij Reitsma even aanbelt met het vriendelijke verzoek of de burgemeester een feestelijke toespraak wil houden. Die korte lijnen tussen burgemeester en bevolking zijn straks niet meer mogelijk.

De uitdaging voor de nieuwe bestuurders is, vindt Reitsma, dat ondanks de grotere schaal de communicatie met de bewoners van de 69 kernen niet verstoord wordt. Reitsma: ‘De Tweede Kamer heeft niet voor niets geëist dat over twee jaar een evaluatie plaatsvindt waarin vooral gekeken wordt of die communicatie niet lijdt onder de grotere schaal.’

Verhuizen

Reitsma twijfelt nog of hij straks in Wymbritseradiel blijft wonen. Aanvankelijk had hij het idee dat het beter is te verhuizen, omdat hij zijn opvolger niet voor de voeten wil lopen. ‘Maar toen was nog geen sprake van de herindeling. Nu weet ik nog niet zo zeker of ik ga verhuizen. Er komt straks een grote nieuwe gemeente en mijn woonplekje is daar maar een uiterst klein deel van. Als ik hier blijf wonen, woon ik niet meer in diezelfde kleine gemeente maar in een gemeente met 82.000 inwoners. Dus die nieuwe burgemeester loop ik dan niet voor de voeten.’

De nieuwe burgemeester zal opereren vanuit wat nu nog Sneek heet. Het college zetelt er ook. Kleine pleister op de wonde is dat de gemeenteraad straks in het oude gemeentehuis van Wymbritseradiel vergadert, ondersteund door de griffie. Vanuit de politieke luwte zal Reitsma kunnen waarnemen of wat allemaal op papier is beloofd aan de bevolking, ook wordt gerealiseerd.

Vanuit diezelfde luwte kan hij ook stilstaan bij de belangrijkste les die hij afgelopen jaren als burgemeester van Wymbritseradiel geleerd heeft: communicatie. ‘Communicatie met burgers is veel belangrijker dan ik aanvankelijk dacht. Met communicatie bedoel ik ook dat burgers die anders over je plannen denken alle ruimte krijgen daarover te praten. Zonder dat je ze wilt overtuigen van het tegendeel. Dus de les die ik geleerd heb is: driewerf communicatie met de burger.’

Südwest Fryslân

Op 1 januari 2011 ontstaat in de zuidwesthoek van Friesland de grootste gemeente van Nederland. Sneek wordt het centrum van fusiegemeente Súdwest Fryslân die meer dan honderd dorpen telt, waaronder historische stadjes als Hindelopen en Stavoren. Op 24 november worden in de vijf oude gemeenten, Bolsward, Nijefurd, Sneek, Wymbritseradiel en Wûnseradiel, verkiezingen gehouden voor de gemeenteraad van Súdwest Fryslân.

De nieuwe gemeente telt ruim 84 duizend inwoners en streeft het Drentse Emmen ruim voorbij als grootste van het land. De nieuwe gemeente heeft een oppervlak van 604 km2, Emmen ruim 344 km2. De huidige (waarnemende) burgemeesters in de vijf gemeenten stoppen er mee. Uitzondering is Hayo Apotheker. De waarnemend burgemeester van Sneek en oud-minister van Landbouw wordt waarnemend burgemeester van Súdwest Fryslân.