Voorstelbaar het nieuwe jaar in

Niet echt een vrolijk jaartje. Een overbelaste zorgsector, artsen en verpleegkundigen die als helden worden toe geklapt en wegrennende politici als het om belonen gaat. Mensen zwaaiend door het raam naar opa en oma als laatste afscheid. Bloeiende Lucky Luke achtige tijd waar de begrafenisondernemer de eeuwige winnaar is. Niet te vergeten de overheidsmaatregelen die serieuze sociale wetenschappers de rillingen over het lijf doen lopen. 

Naïeve ministers die niks begrijpen van de ondernemersmoraal dat in kansen denkt en likkebaardend de steunmiljarden binnen harkt. Dat uiteraard vooral terecht komt bij een kleine groep bedrijven. Zo kan de directeur van Schiphol direct het 06-nummer van de minister intoetsen om de schatkist te plunderen en zijn bonus zeker te stellen. Tegelijk worden door dezelfde directeur 4000 werknemers ontslagen die niet beschikken over het ministeriele mobiele nummer.

Ook geen happy end voor de nieuwe generaties. Millennials zonder arbeidscontract, uitzendkrachten die zomaar op straat worden gezet, onmogelijk aan een betaalbaar huis kunnen komen en geen zicht meer krijgen op een fatsoenlijk pensioen. Kansarme kinderen die verder achterop raken doordat scholen tekort schieten. Studenten die bezwijken onder een onredelijk leenstelsel. En dan nog het besef dat deze beginnende generatie de prijs gaat betalen van een idioot sinterklaasgedrag om buitenlandse aandeelhouders te spekken.

Globalisering heeft de wereld veiliger en gezonder gemaakt. In haar slipstream zit het verfoeide neoliberale stelsel. Nog nooit ging het zo slecht met het klimaat en de biodiversiteit. Natuurgebieden verdwijnen in hoog tempo door consumptiewensen, bevolkingsgroei, verstedelijking en industrialisering. Ook vervuiling blijft toenemen en laten we planeetopwarming en gewapende conflicten niet overslaan. Jongeren begrijpen meer dan wie ook dat ingrijpende economische en maatschappelijke veranderingen nodig zijn om dit tij te keren. De snelheid waarmee een vaccinatie is ontwikkeld geeft aan dat dit kan.

Leidinggevenden hebben het drukker dan ooit. Hoe trots blijven op je organisatie nu medewerkers ‘have left the building’? Vereenzamende collega’s steunen, nieuwe rituelen bedenken, aanpassen van de organisatiecultuur aan de nieuwe tijd? Waar gemeentelijke organisaties wat aan hebben zijn gemotiveerde werknemers om alle veranderingen te ondergaan. En dat krijg je door eigenaarschap. Voor de leidinggevende betekent dit richting geven. Geef aan waar je over een paar jaar wil staan en hou dat vast. Maak samen met je medewerkers plannen, bouw er teams omheen en leidt de stappen. Medewerkers die voelen dat ze onderdeel van het geheel zijn doen vanzelf mee.

Toch is dit niet genoeg. Met alle hoop op de injectienaald houden in 2021 gemeenten hun bord vol. Als iets duidelijk is geworden dan wel hoe invullen van het begrip ‘zelforganisatie’ mensen bureaucratisch vermaalt en wanhopig in de steek laat. Vooringenomen ambtelijke ‘calculerende burger’-opvattingen rond participatie, zorg aan langdurige zieken en ouderen, jeugdzorg en schuldhulp doen de rest. De lastige en veruit belangrijkste uitdaging is het gemeentebedrijf ombouwen naar een model dat uitgaat van direct menselijk contact. Dit eist naast ambtelijk leidinggeven vooral geduld, lange adem en doorzettingsvermogen. Zeker waar vast houden aan een langdurige en onvoorspelbare veranderingsstrategie strijdt met de waan van de dag. Gemeenten laat je niet kisten. Maak deze manier van werken voorstelbaar en sla dit jaar deze weg in.

Piet van Mourik
Lees hier alle columns van Piet van Mourik