Hypocrisie in Haagse bonnen-affaire

Het gedoe over de besteding van de fractiebijstand in de Tweede Kamer werpt een schril licht op het oordeel van het parlement over de decentrale toepassing van vergelijkbare regelingen voor fractiebijstand. Discussie is er over de bestedingen bij de PVV en bij de SP in de Tweede Kamer, maar met regelmaat ook over het bestedingspatroon van andere fracties.

Presidium en Kamervoorzitter hebben hier een zekere marge om bestedingen wel of niet toe te laten. De regelgeving in de Kamer is dun, het grijze gebied daardoor groot, waardoor de kwalificatie van gebruik en misbruik moeilijk is en fracties de grenzen opzoeken.

In het decentrale bestuur liggen die kaarten ondertussen geheel anders. Tijdens de Amsterdamse bonnetjesaffaire kwam aan het licht dat de fractiebijstand in de gemeente Amsterdam wel op een heel bijzondere wijze werd besteed. VVD-fractievoorzitter Huffnagel kreeg een toelage van 1.000 euro per maand extra toegekend. Hij betaalde terug en trad af als wethouder. De CDA-fractie putte allerlei onjuiste individuele onkostenvergoedingen uit de fractiebijstand. Nagenoeg de hele CDA-fractie verdween. CDA-factievoorzitter Lucy Spee procedeerde tot de Hoge Raad aan toe, maar verloor. Leefbaar Amsterdam betaalde een partijpand uit de fractiebijstand. Bij controle bleken er in het partijpand hoofdzakelijk lompen en oude metalen te zijn opgeslagen.

Het enige raadslid voor Mokum Mobiel huurde uit de fractiebijstand het bureau Dreams Come True in om pr-activiteiten te verrichten voor de fractie. Bij controle bleek dat het raadslid de enige werknemer was van het bedrijf met de mooie naam en zichzelf dus als voorlichter ondersteunde. Bij de SP gingen aanzienlijke sommen naar de landelijke partijkas om scholing- en voorlichting voor de raadsfractie in Amsterdam te organiseren. Bij controle kon niet aannemelijk worden gemaakt dat de Amsterdamse SP-raadsleden aan deze scholing en vorming hadden meegedaan.

Ook in andere gemeenten kwamen vergelijkbare praktijken voor. In de gemeente Amersfoort huurde een fractie twee bureaus in voor het verstrekken van adviezen. Enkele dagen na de overboeking van de nota’s aan de bedrijven deden dezelfde bedrijven schenkingen van dezelfde grootte aan de politieke partij. Burgemeester Lucas
Bolsius schakelde het Openbaar Ministerie in. Wettelijk kon niet worden bewezen dat er geen adviezen waren verstrekt, maar het was alleen de fractievoorzitter die deze adviezen kende en de overige fractieleden niet.

Rond raads- en andere verkiezingen was het in de gemeente- en stadhuizen meestal erg rustig in de burelen van de fracties. Staande praktijk bij veel partijen was het om fractiemedewerkers in te schakelen bij, en op te nemen in de campagneteams en ook andere fractiemiddelen voor de campagnes in te zetten.

Naar aanleiding van deze affaires heeft de Tweede Kamer met regelmaat de minister van Binnenlandse Zaken aan de oren getrokken en gevraagd om maatregelen en strengere normering. Dat heeft geholpen. De verordeningen op de fractiebijstand werden aanzienlijk aangescherpt, waardoor het gebruik van de gelden voor partijdoeleinden veel moeilijker is geworden.

Ook is het inzicht gegroeid dat accountantscontrole maar een zeer beperkte controle is. Als staat vermeld dat de fractiebijstand is uitgegeven aan personeelskosten voor fractiemedewerkers, is het voor de accountant in orde. Maar daarmee is helemaal niet gezegd dat de fractiemedewerkers ook voor de fractie werken en niet voor de partij. Bij vermoedens van verkeerd of onrechtmatig gebruik wordt er steeds vaker aan fact-finding gedaan naast de accountantscontrole, onder meer door rekenkamer en rekenkamercommissies en veelal op aangeven van het presidium.

Uiterst merkwaardig en hypocriet nu is dat deze tamelijk effectieve normering en verbeterde controle niet door de Tweede Kamer zelf worden aangehouden. De normen zijn daar gebrekkig en de controle is voor verbetering vatbaar. Ook hier zou moeten gelden: gelijke monniken, gelijke kappen. Deze situatie ontneemt de Kamer in ieder geval de politiek-morele ruimte om een oordeel te vellen over de decentrale praktijk.