Het Democratisch Overschot

Het rapport ‘de Staat van de Dualisering’ dat onlangs is besproken in de Tweede Kamer, laat zien dat het blijft tobben. En de gemeentes en provincies zijn er toch al sinds 2002 mee bezig! Het hele rapport ademt uit dat dualisering van provincies en gemeentes een soort technocratisch schuiven met bevoegdheden en posities is geworden.

Andere organisaties die ook tobben met de Kloof: het Europees parlement (zeker onderdeel van een duaal bestel) en de Waterschappen. Ook geen ‘krachtige en herkenbare’ bestuurlagen. De waterschapsverkiezingen van vorig jaar waren een drama en het is te voorspellen dat de Europese verkiezingen in juni een vergelijkbaar drama worden: de kiezer komt er zijn bed niet voor uit.

Het wil kortom, maar niet lukken de Kloof tussen burger en openbaar bestuur te dichten. De oorzaak is eenvoudig: er is teveel openbaar bestuur. Een burger in Amsterdam, om maar eens een voorbeeld te noemen, moet stemmen voor de stadsdeelraad, de gemeenteraad, het waterschap, de provincie, het nationaal parlement en de Europese Unie. En wil je een serieuze stem uitbrengen, dan moet je je ook in al die organisaties en bestuurslagen verdiepen. Wie heeft daar de tijd voor?

Er is geen sprake van een Democratisch Tekort, maar van een Democratisch Overschot.

Kiezers willen best gaan stemmen, maar kiezen dan voor dat bestuur dat het meest tastbaar is en dat direct resultaat oplevert. En wat levert dat Europees parlement nu eigenlijk op? Wat leveren die Waterschappen op? Slechts kleine elites en een handvol journalisten weten dat en zien de dagelijkse effecten. De website van de waterschappen zegt nogal ronkend: ‘Zonder water is er geen leven. We drinken het en maken er voedsel mee. We gebruiken het om ons te wassen en in de industrie. In Nederland is meestal water genoeg, maar het is vaak ongelijk verdeeld en vervuild. Daarom is waterbeheer nodig.’

Iets vergelijkbaars valt te zeggen over zonnebloemolie, zetmeel en benzine. Ik ga ook niet stemmen voor de producenten van die producten.
Dan het Europees parlement. De website zegt daarover: ‘De rol van het Europees Parlement wordt steeds belangrijker. Het stelt grotendeels samen met de Raad van Ministers de Europese wetgeving vast. Momenteel geldt dat voor tweederde van de Europese wetten. Als het Verdrag van Lissabon in werking treedt, zal deze zogenoemde medebeslissingsbevoegdheid van het Parlement nog worden versterkt…’ Da’s mooi, maar toch heb ik als individu niet het idee dat mijn stem echt gehoord wordt. Te grootschalig, te ver weg. Afijn, het zijn bekende argumenten.

En - gelegenheid maakt de dief - als burger kies ik, in de supermarkt van de democratie, díe verkiezing uit waar ik het meest aan denk te hebben. Want ook op het gebied van de verkiezingen gelden de principes van de marktwerking. De verkiezingen voor de gemeenteraad en het nationaal parlement leg ik in mijn winkelwagentje. De rest blijft in de schappen achter. Waarom? Omdat de gemeenteraad en de Tweede Kamer controle uitoefenen op het maaien van het grasveld voor de deur, het ophalen van het huisvuil en het op tijd rijden van de treinen. De rest is veel te veel een ver-van-mijn-bed-show.

Moet er dan helemaal geen democratische controle worden uitgeoefend op de waterschappen en de EU? Natuurlijk wel, maar niet rechtstreeks door de kiezers. Geef gemeenteraadsleden als extra taak de democratisch controle op de waterschappen, net zoals ze dat ook hebben over de plantsoenendienst en de reinigingsdienst. En het Europees Parlement? Selecteer de leden daarvan uit de zittende Tweede Kamerleden. Dan komt de Haagse agenda automatisch meer in lijn met de Europese agenda. Dat spaart de kiezer twee verkiezingen en de democratische controle blijft bestaan.

Democratie is geen vrijbrief voor inefficiëntie.

Paul Lensink