Herindeling is niet de enige oplossing

De trend van herindelende en steeds grotere gemeenten is niet onontkoombaar. Omdat er behoefte is aan bovengemeentelijk bestuur, gaan steeds meer gemeenten samen en er lijkt behoefte te zijn aan decentraal bestuur van zo’n twintig tot dertig regio’s – alsof gemeenten de rol van provincies overnemen. Dat schrijft hoogleraar Maarten Allers, directeur van onderzoekscentrum COELO. Allers deed onderzoek naar samenwerkende en fuserende gemeenten en hij ziet alternatieven om de trend tegen te gaan.

Niet zonder gevaar

‘Van de ruim 1.000 gemeenten die we in 1950 hadden, zijn er in 2019 nog maar 355 over’, schrijft Allers. ‘Als we in dit tempo zouden doorgaan, zou Nederland in 2051 nog maar één enkele gemeente tellen.’ Dat is niet zonder gevaar. Fusies vergroten de schaal van alle gemeentelijke taken, ook waar dat niet optimaal is, en herindeling zet de bewoners op grotere afstand. Bovendien maakt het provincies op termijn overbodig.

Zo lokaal mogelijk

‘Als alternatief’, schrijft Allers, ‘zouden we er bijvoorbeeld voor kunnen kiezen om gemeenten hun bestaande omvang te laten behouden, en om democratisch bestuurde regio’s in te richten voor taken met een bovengemeentelijk bereik.’ Gemeenten blijven dan zo lokaal mogelijk werk doen en de gesuggereerde regio’s pakken dan bovengemeentelijke werk op, wat een belangrijk deel is van de taken die de overheid gedecentraliseerd heeft.

Herindeling

Herindeling word wel vaak gepresenteerd als een democratisch alternatief voor samenwerking. In het regeerakkoord staat: ‘Een proces van herindeling is gewenst voor gemeenten die langjarig en in hoge mate afhankelijk zijn van gemeenschappelijke regelingen voor essentiële taken.’ Maar volgens Allers hoeft dat niet zo te zijn.