Grensregio’s vormen bestuurlijke duo’s

Voor criminelen is de landsgrens geen belemmering, voor bestuurlijke handhaving wel. Bestuurders en ambtenaren uit de Euregio kwamen afgelopen vrijdag bijeen om te spreken over het belang van grensoverschrijdende samenwerking. Zij kozen bestuurlijke duo’s die de afgesproken actiepunten bestuurlijk moeten gaan trekken: een gemeentebestuurder van een Nederlandse gemeente aan de Belgische grens en een Nederlandse gemeentebestuurder aan de Duitse grens. De Nederlands-Belgische grens- en de Nederlands-Duitse grenskwesties zijn immers verschillend

Economische groei onbenut

De bijeenkomst was bedoeld om knelpunten en uitdagingen in grensoverschrijdende samenwerking (GROS) te agenderen en daar handelingsperspectief uit te halen, vertelt Marjon de Hoon, voorzitter van het overleg en burgemeester van de gemeente Baarle-Nassau. ‘Het gaat ook om kennisdeling en de lobby naar andere overheden en stakeholders.’ Op de bestuurlijke netwerkdag voor Nederlandse grens- en grensregiogemeenten waren ook vertegenwoordigers van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de Euregio-jongeren aanwezig om over diverse grensthema’s te spreken, met de focus op ondermijning en veiligheid. Het overleg focust op drie pijlers: governance, veiligheid en gezondheid en arbeidsmarkt en onderwijs. De deelnemers formuleren doelstellingen en actiepunten en nodigen ‘breed’ bestuurders uit. Samenwerking in de grensregio’s blijft belangrijk, aldus De Hoon. ‘Vanwege obstakels door de grens blijft nu 8 procent economische groei onbenut.’

Samenwerking rijk en gemeenten

En dat terwijl een belang van het GROS-netwerk is om de welvaart en het welzijn in de regio’s te vergroten. In zijn bijdrage op de bijeenkomst zei Arne van Hout, directeur-generaal Openbaar Bestuur en Democratische Rechtstaat bij BZK, dat elke regio telt ‘en zeker ook de grensregio’s’. ‘Het gaat pas goed met Nederland als het overal goed gaat.’ In het belang van de samenleving moet samenwerking tussen rijk en gemeenten dan ook nieuw leven worden ingeblazen. Wat is daarvoor nodig en wat hebben we van elkaar nodig, vroeg hij zich af. De jongeren van Euregio Youth zorgen alvast voor breder bewustzijn over de grensregio onder jongeren, aldus De Hoon. ‘Zij proberen met activiteiten jongeren te betrekken’, vertelt De Hoon. ‘Ze organiseren onder meer een ideeënbeurs om belemmeringen van de grens weg te nemen. Ook is er een Youth Council die jonge mensen met interesse in de politiek in contact brengt met de Euregio-bestuurders door eens een kijkje te nemen in de vergaderarena.’

Been bijtrekken

Er is inmiddels veel bewustwording over dat er ‘een been moet worden bijgetrokken als het gaat om de aanpak van grensoverschrijdende criminaliteit, vertelt De Hoon. Het besef is er dat een adequate aanpak alleen kan via vergelijkbare instrumenten en structuren. Daar schort het nog aan.’ Weliswaar zijn er al stappen gezet, onder meer door de recente ratificering van het Benelux-politieverdrag, dat zorgt voor meer mogelijkheden voor samenwerking, zoals het onder voorwaarden inloggen in elkaars systemen.

Belgische Bibob

Ook in buurlanden worden structuren meer afgestemd, weet De Hoon. Ze wijst op de evenknie van het RIEC in België: A-RIEC. ‘En in België is nu ook een met de Bibob vergelijkbare wet aangenomen (DIOB). Lokale overheden, politie, maar ook milieudiensten en de RIEC’s weten elkaar ook al beter te vinden, ziet ze. ‘Je moet investeren om elkaar te leren kennen. Je moet weten wie je moet benaderen voor bepaalde casuïstiek.’ Die verbindingen leiden tot creativiteit en pragmatiek. ‘Voor de ratificering van het politieverdrag waren bevoegdheden op andermans grondgebied lastig. Toen zijn patrouilles met één Belgische en één Nederlandse agent bedacht. Dat is over grenzen heen ontstaan.’

Delen bestuurlijke informatie

Die dingen gaan goed, maar er zijn ook knelpunten en uitdagingen, zoals het delen van bestuurlijke informatie. ‘Dat is nu onvoorstelbaar lastig. Er zijn verdragen voor de uitwisseling van informatie van politie en justitie, maar dat is er niet voor bestuurlijke informatie. Dat moet anders geregeld worden, want we hebben daar ongelooflijk veel last van.’ Een bestuurlijke maatregel kan niet over de grens, dus ook geen Bibob en geen informatie uit het BRP of van het Kadaster. ‘Als ik nu in Nederlands gebied een exploitatievergunning weiger na een Bibob-toets, kunnen we dat niet delen met België. Daar kan die persoon dan wel een vergunning aanvragen. Dat is absurd en dat moet anders.’

Internationaal informatieplein

Ook de verschillende wet- en regelgeving in lidstaten leidt tot problemen. ‘Wij hebben bijvoorbeeld strenge wetgeving voor outlaw motorcycle gangs (OMG’s). Onze zuiderburen hebben dat niet, waardoor er een waterbedeffect optreedt. In het grensgebied hebben we veel last van deze ondermijnende fenomenen. We lobbyen dus richting buurlanden voor gelijksoortige wet- en regelgeving.’ De nieuwe Belgische Bibob (DIOB) biedt de mogelijkheid om casuïstiek internationaal uit te wisselen over. ‘Dat informatie uitwisselen gaat op basis van wederkerigheid. Maar dat staat nog niet in onze wet Bibob. We moeten hogere overheden dus aanmoedigen de wet snel aan te passen.’ De grensgemeenten en -regio’s willen ook meer experimenteerruimte krijgen voor innovatieve aanpakken en gaan daarvoor lobbyen. ‘Met het RIEC Oost-Nederland hebben Gronau en Enschede een internationaal informatieplein opgezet, waarin zij casuïstiek bespreken. We willen die pilot zoveel mogelijk uitrollen over de grensstreek.’

Robuuste structurele oplossingen

En soms loont het ook om creatief te zijn als bijvoorbeeld het afwijzen van een milieuvergunning of exploitatievergunning niet mag worden gedeeld. ‘In Baarle-Nassau brengen we dan een persbericht uit met informatie die wel naar buiten mag. We brengen het in de openbaarheid, zodat andere bestuurlijke organen toch op de hoogte zijn. Met kleine praktijkoplossingen proberen we zo gaten te dichten.’ Informatie delen kan ook via de politielijn of door om een internationaal rechtshulpverzoek te vragen. ‘We moeten naar robuuste structurele oplossingen. De reactie van DG Van Hout was ook dat het delen best practices mooi is, maar het gaat toch vooral om robuuste structurele oplossingen.’

Gezamenlijke vuist

Tijdens de netwerkbijeenkomst werd duidelijk dat meer voortgang nodig is op de actiepunten van de drie pijlers. ‘Per actiepunt hebben we bestuurlijke trekkers benoemd. Dat zijn bestuurlijke duo’s: een gemeentebestuurder van een Nederlandse gemeente aan de Belgische grens samen met een Nederlandse gemeentebestuurder aan de Duitse grens, want de problematiek kan wisselen per regio. Die willen we zoveel mogelijk verbinden met de bestaande gremia, zodat we weten wie ze zijn, wat ze doen en hoe we hen met elkaar kunnen verbinden met een gezamenlijke werkagenda.’ Er zijn vaak tekorten in de ambtelijke capaciteit voor de aanpak van ondermijning. Die zijn niet expliciet besproken tijdens de bijeenkomst, maar zijn wel vaak spelbreker, erkent De Hoon. ‘Dat is zuur en frustrerend.’ En het speelt ook bij politie en justitie. ‘Daarom is het nog belangrijker dat we aan dezelfde agenda werken en dat we zaken op de verschillende tafels beleggen. We moeten een gezamenlijke vuist maken.’