Zelfstandig Grave na bijna 800 jaar ten grave

Grave, de meest belegerde vestingstad van Nederland, houdt per 1 januari op te bestaan als zelfstandige gemeente. De gemeente, met nog geen 8.700 inwoners, gaat op in het Land van Cuijk. Jarenlang werd over het al dan niet opgeven van haar zelfstandigheid gesoebat. De stem van de inwoners gaf de doorslag.

Geen heil

Echt op het allerlaatste moment is Grave alsnog opgenomen in het herindelingsvoorstel tot het Land van Cuijk. Het plan om Boxmeer, Cuijk, Sint Anthonis en Mill en Sint Hubert per 2022 samen te voegen had al groen licht van de Tweede Kamer gekregen en lag ter finale besluitvorming bij de Eerste Kamer. De vier gemeenten hadden Grave er al meteen graag bij gehad, net als de provincie Noord-Brabant, maar de uitgestoken hand werd lange tijd genegeerd. De coalitie van Lokale Partij Grave (LPG) en VVD – ondersteund door Keerpunt 2010 – wilde onverkort vasthouden aan zelfstandigheid. Na een inwonerspeiling onder Graveneren in maart, gehouden gelijktijdig met de Kamerverkiezingen, werd dat standpunt losgelaten en ging een vrijwel unanieme raad overstag. Bijna zeven op de tien kiesgerechtigde inwoners van Grave gaven in die peiling aan geen heil te zien in een zelfstandig voortbestaan.

 

Novelle

‘Daar konden en wilden we als politiek niet omheen’, blikt LPG-fractievoorzitter Astrid Bannink terug. Daags na de uitslag besloot de gemeenteraad de zelfstandigheid van het bijna 800 jaar oude stadje op te geven en zo snel als mogelijk bij het Land van Cuijk aan te sluiten. Via een novelle (een aangepast wetsvoorstel), waarmee ook Tweede en Eerste Kamer instemden, is Grave meteen bij de start op 1 januari onderdeel van de nieuwe gemeente.

 

Geen verbinding

De gevoelens over de fusie zijn wisselend, maar voorzichtig optimisme overheerst bij de mensen die Binnenlands Bestuur sprak. Dat zijn enkele politici, maar ook zeer betrokken en actieve Gravenaren. Fervent tegenstanders zijn er nog steeds, zoals Ben Litjens, fractievoorzitter van de eenmansfractie Keerpunt 10. Tijdens de ceremoniële afscheidsraad, vorige week dinsdag, noemde hij de fusie ‘een slechte ontwikkeling voor de gemeenschap Grave. De gemeenschap zal grotendeels uiteenvallen omdat er geen verbinding meer is.’

 

Steviger verenigingsleven

‘Het verenigingsleven gaat niet verwateren’, stelt Peter Linders echter vol overtuiging. Hij is een van de organisatoren van de vele activiteiten waarmee de inwoners van Grave deze maand afscheid van hun zelfstandige gemeente nemen. ‘Dat verenigingsleven wordt juist steviger. We waren ooit de hoofdstad van het Land van Cuijk. Dat gevoel gaat niet weg.’ Gravenaren zijn daarnaast trots op hun stad, de geschiedenis en de vele monumenten die het stadje rijk is. ‘Daar moet iedereen vanaf blijven, die zijn van ons’, lacht Linders.

 

Kernendemocratie

De strijd om zelfstandigheid versus herindeling is hard gespeeld, ook binnen de gemeenschap zelf, weet Linders. ‘Het vasthouden aan zelfstandigheid had ik wel stoer gevonden, maar dat was niet vol te houden. Schaalvergroting is nodig om alle taken goed te kunnen uitvoeren.’ Zorgen maakt hij zich wel over de kernendemocratie die nog gestalte moet krijgen, en waarvan het de bedoeling is dat alle kernen zich in het grote Land van Cuijk gehoord voelen. Ook stadsgenoot Leo Burgers, een actieve en betrokken vrijwilliger, is daar bezorgd over. ‘Een bestuurder of ambtenaar uit Boxmeer heeft geen idee wat hier speelt en leeft. We worden een gigantisch grote gemeente.’ Ook Gravenaar Geert Jan Derks hoopt dat het nieuwe gemeentebestuur zijn belofte waarmaakt om alle 33 kernen die de nieuwe gemeente gaat tellen, inbreng te geven.

 

Champagne

Derks kan niet wachten tot het nieuwe Land van Cuijk van start gaat. Denk niet dat hij een ‘buitenstaander’ of een ‘nieuwkomer is’, zonder hart voor de stad. Graafser kan de Gravenaar haast niet zijn. Derks woont in de vesting, aan de gracht en zijn familie woont al eeuwen in Grave. Als ondernemer is hij al jaren actief in verschillende ondernemersverenigingen. ‘Als werkgever vind ik dat Grave te weinig ambitie had om zich ondernemend op te stellen. Daarnaast is Grave kampioen in het missen van kansen.’ Toen de Graafse politiek eind maart eindelijk besloot te fuseren, heeft Derks dan ook een flesje champagne opengetrokken. ‘Ze hadden echter meteen moeten aansluiten. Nu zijn ze op een rijdende trein gesprongen en zijn veel belangrijke besluiten voor de nieuwe gemeente al genomen. Dat is niet echt een lekkere uitgangspositie.’

 

Vertrouwen

Hoewel LPG-fractievoorzitter Bannink zich jarenlang met hand en tand heeft verzet tegen herindeling, heeft ze vertrouwen in de nieuwe gemeente en zin in een nieuwe raadsperiode in een nieuwe raad. De partij van Bannink is na de verkiezingen met een zetel een kleintje in de 37-zetels tellende raad. De afgelopen raadsperiode was de LPG met zes van de vijftien zetels veruit de grootste. ‘We hadden gehoopt op twee zetels, maar we zijn blij met een’, vertelt Bannink.

 

Tropenjaren

Het CDA, de voormalige coalitiepartner van de LPG, komt met maar liefst dertien zetels in de nieuwe raad. Toch zal de huidige fractievoorzitter Alex van Megen daar geen deel van uitmaken. ‘Het zijn tropenjaren geweest.’ Daarnaast heeft de nieuwe gemeente een andere bestuurscultuur nodig. Daarvoor zijn in zijn ogen nieuwe raadsleden nodig die met frisse energie aan de slag kunnen gaan. ‘De herindeling is heel goed voor Grave en ik heb er alle vertrouwen in.’

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 24 van deze week