Gooi-gemeenten: principieel anders

Razendsnel is het samenwerkingsmodel van de Noord-Hollandse gemeenten Blaricum en Laren met het Utrechtse Eemnes tot stand gekomen. Alle partijen waren er van overtuigd dat de drie Gooise gemeenten met elk ongeveer tienduizend inwoners zelfstandig moesten blijven. Om de herindeling waar de provincie Noord-Holland op uit is in deze regio te verhinderen, kozen de gemeenten voor een nieuwe koers. Zij voegden de drie ambtelijke organisaties samen. Dit klinkt naar herindeling, maar dat is het niet, zegt Meine Bruinsma, kwartiermaker voor de nieuwe, zogeheten BEL-organisatie, naar beproefd recept vernoemd naar de initialen van de drie deelnemers.

Bruinsma: 'Ons model is principieel anders. Wij hebben drie zelfstandige opdrachtgevers, de drie colleges. Wat de drie gemeenten in de begroting hebben staan, voeren wij uit. Het bestuur van de gemeenschappelijke regeling voor de BEL-gemeenten is onze baas. De verhoudingen zijn daardoor wat zakelijker. Elke gemeente heeft een eigen gemeentesecretaris met een staf van 2,5 fte, die de regie heeft. Dat is de sleutel van het model. Zij geven ons de opdrachten, wij doen al het werk. Sommigen zeggen dat wij een adviesbureau zijn, maar dat is iets te simpel. Wij leveren namelijk alle diensten en beleidsvoorstellen tot en met college- en raadsvoorstellen. De kunst is dat wij geen uitvoerende dienst worden zoals de oude dienst Openbare Werken.'

De nieuwe ambtelijke organisatie is tijdelijk ondergebracht in het gemeentehuis van Blaricum. Eind van het jaar verhuizen de ambtenaren naar het nieuwe kantoor annex gemeentehuis van en in Eemnes. De organisatie bestaat uit vier onderdelen, Welzijn en Ruimte; Publiek, Vergunningverlening en Handhaving; Aanleg en Beheer en Staf en Ondersteuning.

Veel ambtenaren waren aanvankelijk sceptisch en een beetje bezorgd over de nieuwigheden. Bruinsma: 'We proberen er een pragmatische organisatie van te maken. We hebben, zoals het nu lijkt, iets te veel management en iets meer handjes nodig. De colleges zitten op drie plekken, dus dat geeft extra postrondes. Als je het vergelijkt met een gemeente met dertigduizend inwoners hebben wij meer dagelijkse logistieke problemen.'

De reorganisatie is budgettair neutraal uitgevoerd; de nieuwe organisatie inclusief de bestuursstaven kost net zoveel als de oude. Het aantal ambtenaren is bijna honderdtachtig. De vacaturestop in de drie gemeenten waardoor er 38 vacatures waren is beëindigd. Ruim zestig ambtenaren hebben een andere functie gekregen. Iedereen moest belangstelling kenbaar maken voor drie plekken in de nieuwe organisatie. 'We hebben alleen een werkgarantie afgegeven, geen baangarantie. Het is allemaal heel snel gegaan. In de zomer van vorig jaar wist niemand wat per 1 januari zijn plek zou zijn, pas half december 2007 zijn de benoemingen de duur uitgegaan. Spannend was het dus wel.'

De topfuncties zijn hoger ingeschaald. Daar waar de zelfstandige gemeenten voor de hoogste ambtenaar in schaal dertien zaten, zal dat nu vermoedelijk schaal dertien/veertien worden. 'De directeur zit op vijftien/zestien. Het is een zwaardere functie dan die van gemeentesecretaris in een gemeente met dertigduizend inwoners. Je hebt elke dag weer te maken met drie colleges, en in heel andere verhoudingen. Dat is dus niet te vergelijken.'

De eerste vruchten van efficiency zijn al geplukt. 'Wij hebben zestien primaire processen opnieuw beschreven voor de gehele organisatie. We hebben een format gemaakt voor de B en W-vergaderingen, voor de raadsvergaderingen en voor de planning- en controlcyclus. Gemeenten zijn en blijven autonoom, maar het moet wel zo efficiënt mogelijk.' Verschillen blijven er ook. 'In Blaricum is een strenger handhavingsbeleid. Er is geen hondenbelasting. De gemeenten blijven autonoom, de opdrachtgever is bepalend.'

De ambtelijke samenwerking van Blaricum, Eemnes en Laren krijgt van de provincie Noord-Holland tot 2011 de tijd om zich te bewijzen. Dan wordt deze nieuwe bestuurlijke vorm geëvalueerd aan de hand van door de provincie op te stellen criteria. 'Doodeng', zegt Rob Bruintjes, raadslid van Hart voor Blaricum. Bruintjes was twee jaar geleden woordvoerder van de Federatie van lokale partijen in Blaricum, Eemnes en Laren die zich sterk maakten voor de BEL-samenwerking. De provincie houdt zo de mogelijkheid open dat Blaricum, Eemnes en Laren per 2014 alsnog samengevoegd worden tot één gemeente waarbij, als het aan Noord-Holland, ligt ook Huizen wordt toegevoegd, oordeelt hij.

Het Blaricumse raadslid is weinig vleiend over het subsidiebeleid van Binnenlandse Zaken. 'Als je kwaad zou willen spreken over het ministerie kun je stellen dat ze extra geld sturen wanneer je kiest voor herindeling. Het scheelt ons in de subsidie dat wij voor ons model hebben gekozen, maar wij houden onze rug recht.'

Donderdag 10 april organiseert bureau WagenaarHoes de conferentie 'Samen werken aan Samenwerking' in Soesterberg. Hier worden de ervaringen in Ten Boer en in de het Gooi besproken. Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken, Ank Bijleveld opent het congres.