Cijfermatig ruimte voor een jongerenpartij

Jongerenpartijen zouden bij verkiezingen kunnen rekenen op veel stemmen: blijkens onderzoek van I&O Research in opdracht van Binnenlands Bestuur zou ruim één op de vijf jonge kiezers (18-24 jaar) er voor gaan als die mogelijkheid er is.

Je ziet ze niet al te vaak, politieke jongerenpartijen die meedoen aan de gemeenteraadsverkiezingen en er vervolgens dan ook nog in slagen voldoende stemmen binnen te halen voor een raadszetel. In onder meer Amsterdam, Groningen, Maastricht, Utrecht en Wageningen lukte het de voorbije jaren.
In Delft sleepte STIP Delft in 2018 zelfs zes zetels in de wacht, een resultaat dat werd verzilverd met een wethouderspost. Over het algemeen zijn het dus studentensteden waar jongerenpartijen weten te scoren, al wisten ze bij gemeenteraadsverkiezingen ook te oogsten in Lelystad, Meijerijstad en Best.

Geen woning

In Amsterdam en Den Haag doet jongerenpartij LEF volgende maand mee. De Amsterdamse lijsttrekker Daniël van Duijn gaat zich naar eigen zeggen ‘tomeloos inzetten’ voor onder meer een proef met het basisinkomen, voor gelote burgerraden en voor het oplossen van de eenzaamheidscrisis. Als reminder en als statement dat het hem menens is, heeft hij de tien belangrijkste partijpunten op zijn rechteronderarm laten tatoeëren.

Zijn motivatie om zich verkiesbaar te stellen? De benarde situatie van jongeren in het hele land. ‘Ze worden onderbetaald en er is geen woning voor ze’, zegt hij. Andere partijen hebben met hun voornamelijk door ouderen gevulde kandidatenlijsten volgens hem te weinig oog voor de noden en wensen van jongeren. En als ze al jongeren op hun kandidatenlijsten hebben staan, staan die meestal niet hoog.

Twee raadszetels

Daniël van Duijn mikt in Amsterdam op twee raadszetels voor zijn partij. Met zoveel jonge kiesgerechtigde studenten in de stad – ruim 100.000 – moet dat doel in zijn ogen te halen zijn. Wordt de kiesgerechtigde leeftijd verlaagd naar 16 jaar, een streven van LEF, dan zou de wereld er voor LEF nog zonniger uitzien.

Dat jongerenpartijen dan inderdaad wel eens zouden kunnen gaan vliegen, is in elk geval ook wat de uitkomst van het I&O Research-onderzoek laat zien. In de leeftijdsgroep van 16- en 17-jarigen, zo blijkt uit het in opdracht van Binnenlands Bestuur gehouden onderzoek, zou ruim één op de drie kiezers bij de gemeenteraadsverkiezingen zelfs zijn of haar stem uitbrengen op een jongerenpartij.

Uitbreiding stemrecht

Een andere, minstens zo relevante vraag is hoeveel van die jongeren van 16 en 17 jaar daadwerkelijk zouden gaan stemmen bij gemeenteraadsverkiezingen als de stemgerechtigde leeftijd zou worden verlaagd naar 16 jaar. ‘Dan zeggen ongeveer zeven op tien dit zeker of waarschijnlijk te gaan doen’, zegt Asher van der Schelde van I&O Research op basis van het onderzoek.

‘Om een goede inschatting te maken van de opkomst is het echter beter om te kijken naar het percentage dat zegt ‘zeker’ te gaan stemmen. Van de 18-plussers zegt 65 procent zeker te gaan stemmen. De opkomst was in 2018 55 procent, deze 65 procent is dus waarschijnlijk een overschatting. Van de 16- en 17-jarigen zegt 30 procent zeker te gaan stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen als dat mogelijk zou zijn. Ervan uitgaande dat dit ook een overschatting is, zou de opkomst – indien de stemgerechtigde leeftijd naar 16 jaar zou gaan – waarschijnlijk ergens tussen de 20 en 30 procent liggen onder deze jongeren.’

Ideologische verschillen

Puur cijfermatig gezien is er volgens Asher van der Schelde landelijk zeker ruimte voor een jongerenpartij. Er zijn in Nederland zo’n anderhalf miljoen jongeren tussen de 18 en 25 jaar. Dat is 11 procent van de stemgerechtigde bevolking, oftewel zo’n zestien zetels. 

Het probleem is echter dat jongeren ideologisch sterk van elkaar verschillen.
Ze stemmen relatief vaker op progressieve partijen zoals GroenLinks, Volt en D66 maar ook partijen als DENK en FvD waren tijdens de Tweede Kamerverkiezingen in zwang bij de jongere kiezer. Onderwerpen die voor jongeren belangrijk zijn, zoals klimaat, wonen en studiefinanciering, lijken nu bovendien door een aantal partijen te worden opgepakt. Daardoor is er nu weinig ruimte voor een jongerenpartij om zich te profileren. Indien dit echter niet goed gebeurt en jongeren zich in toenemende mate benadeeld voelen, bijvoorbeeld vanwege hun positie op de woning- of arbeidsmarkt, zou deze ruimte wel kunnen ontstaan.

Draagvlak

Of het er in ons land van gaat komen dat de stemgerechtigde leeftijd, net als in steeds meer EU-landen, wordt verlaagd is overigens maar zeer de vraag. Bar veel draagvlak lijkt er niet voor te vinden. Uit het onderzoek blijkt dat driekwart van de Nederlanders tegen zo’n verlaging van 18 naar 16 jaar is. De steun voor verlaging varieert zelfs nauwelijks naar leeftijd. ‘Ook kiezers van 18 tot en met 34 jaar zijn het zelden eens met de stelling dat de stemgerechtigde leeftijd omlaag moet van 18 naar 16 jaar’, zegt Asher van der Schelde. Zelfs ruim de helft van de 16- en 17-jarigen vindt dat de stemgerechtigde leeftijd niet omlaag moet.

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 4 van deze week.