Heimelijke opname mag bij misstanden

Op 30 april j.l. heeft het gerechtshof in Amsterdam de oud-burgemeester van Maastricht en de huidige burgemeester van de Haarlemmermeer – Onno Hoes – in het ongelijk gesteld in zijn klacht en schade-eis jegens PowNed. Die rechterlijke uitspraak is van belang voor zowel de media, als voor bestuurders en politici. 

Waar ging het ook al weer om? De gemeenteraad van Maastricht waarschuwde burgemeester Hoes in 2014 om voorzichtiger te zijn met zijn privé- besognes en zijn seksuele oriëntatie, want een te grote vrijmoedigheid zou het aanzien van het burgemeestersambt kunnen schaden. Hoes beloofde beterschap, maar zowel in de politiek als in de media werd getwijfeld of de burgemeester die belofte ook waar zou kunnen maken. Toen die twijfel verder toenam, maakte PowNed met een verborgen camera een heimelijke opname van ontmoetingen tussen Hoes en een persoon die ook in contact stond met de omroep.

Betrokkene kreeg inzage in de agenda van de burgemeester, bezocht de burgemeesterskamer, er werd via gemeentelijk accounts gecommuniceerd, gevoelige informatie gedeeld etc. Deze hernieuwde relationele vrijmoedigheid kwam in ieder geval in het geheel niet overeen met de door Hoes beloofde terughoudendheid en prudentie.

PowNed zond vervolgens de met een verborgen camera gemaakte opnames uit. Daarover ontstond aanzienlijke commotie en debat over de vraag of media wel van dit soort methoden gebruik mogen maken. Ten behoeve van de uitspraak van de rechtbank schreef ik daarover een deskundigenadvies. Daarin betoogde ik dat in de regel dergelijke heimelijke beeld- en geluidsopnames niet mogelijk en ook onaanvaardbaar zijn, maar als het uitdrukkelijke doel is om een maatschappelijke of politieke misstand bloot te leggen, kan een en ander onder omstandigheden worden gebillijkt.

Nu Hoes publiekelijk – via RTL-Boulevard – zich uitte over zijn privéleven en daardoor zelf de bescherming van het private doorbrak, werd het recht op bescherming van de privésfeer deels verbruikt. Nog belangrijker is dat in dit geval Onno Hoes zich in een potentieel chantabele positie had begeven. De gemeenteraad van Maastricht had aangegeven waar de grens lag. Ondanks zijn belofte leek Hoes zich weinig van de gemeenteraad aan te trekken. De gemeenteraad eiste een waardige en onomstreden uitoefening van het burgemeestersambt. Naar inhoud en vorm toonde Hoes aan daar niet mee uit de voeten te kunnen.

Maar omdat hij wel per se burgemeester van Maastricht wilde blijven, werd Hoes daardoor uiterst kwetsbaar en vatbaar voor druk dan wel chantage. Om deze ‘misstand’ aan het licht te brengen, mocht PowNed naar mijn oordeel binnen zekere grenzen het middel van de verborgen camera gebruiken. De rechtbank verwierp dit betoog en kende de vorderingen van Hoes toe, maar het gerechtshof maakt nu terecht een geheel andere afweging. In dit geval moet volgens de rechter het publicatierecht van media en de vrijheid van meningsuiting in het algemeen domineren boven de bescherming van de privésfeer.

Bescherming van het private is weliswaar een belangrijk goed en moet ruim worden opgevat, aldus het hof, maar bij publieke ambtsdragers die ook zelf hun grenzen verleggen, is die bescherming minder sterk en dat geldt helemaal indien mogelijke misstanden – zoals een potentieel chantabele burgemeester – in het geding zijn en geopenbaard kunnen worden. De streep die het gerechtshof zet is van belang voor de onderzoeksjournalistiek en tevens is eens te meer duidelijk geworden dat Onno Hoes er in Maastricht een potje van heeft gemaakt en het burgemeestersambt te grabbel heeft gegooid.