Gemert-Bakel likt zijn wonden

Vooringenomenheid, misleiding en de schijn van vriendjespolitiek kenmerkten volgens het Bureau Integriteit Nederlandse Gemeenten (BING) de afgelopen 20 jaar de bestuurscultuur in Gemert-Bakel. ‘Eindelijk is de waarheid over het schrikbewind en de willekeur in Gemert boven water gekomen’, zegt voormalig communicatie- en representatiemedewerkster Hanneke Hegeman over het rapport dat BING vorige maand inleverde.

‘De waarheid die niemand wilde weten. De gemeenteraad niet, de commissaris van de koningin niet, de minister van Binnenlandse Zaken niet. Voor het BING-rapport hebben we ópnieuw onze nek uitgestoken. Wij hebben wel weer informatie mogen aanleveren, maar voor al degenen die het veld moesten ruimen voor burgemeester Van Maasakkers en wethouder Verkampen, is er geen eerherstel. De gemeente en de gemeenteraad zouden op zijn minst hun excuses kunnen maken aan de ambtenaren die de kat de bel aanbonden en dat met pesterijen, intimidatie en veelal met ontslag moesten bekopen.’

Vorig najaar vroeg waarnemend burgemeester Hans Haas (CDA) BING om de bestuurlijke integriteit en vooral het handelen van oud-wethouder voor ruimtelijke ordening Harrie Verkampen (CDA, 1982-1999 en 2002-2010) en ambtenaren te onderzoeken. Huidig fractievoorzitter van het CDA Verkampen zou zich namelijk schuldig hebben gemaakt aan vriendjespolitiek en valsheid in geschrifte. BING onderzocht vijf dossiers. Hanneke Hegeman was inhoudelijk niet betrokken bij de dossiers die door BING zijn onderzocht. 32 ambtenaren, ex-ambtenaren en burgers/ ondernemers kwamen met 104 meldingen van incidenten.

Verkampen rekende erop dat het BING-onderzoek op eerherstel voor hemzelf zou uitdraaien. Dat gebeurde dus niet, integendeel. Het werd een aanklacht van jewelste. Het behoorlijk bestuur in de Brabantse gemeente was in Verkampens tijd volgens BING met voeten getreden, net als de Gemeentewet en het bestuursrecht.

Hanneke Hegeman werd eind 2004 ontslagen bij de gemeente Gemert- Bakel, ‘nadat ik de gemeenteraad had gevraagd een einde te maken aan de slechte bestuurscultuur’. Met haar vertrok in de ‘verziekte tijd’ zo’n 20 procent van de ambtenaren, schat Hegeman. Ze vindt het daarom terecht dat oud-wethouder Verkampen nu in het beklaagdenbankje zit, dat een meerderheid van de gemeenteraad zijn vertrek eist en het Openbaar Ministerie zijn handel en wandel onderzoekt. Maar daarmee komt oud-burgemeester Van Maasakkers (CDA, 1989-2010) er wel genadig vanaf, aldus Hegeman.

Ze zegt: ‘Wethouder Verkampen was de godfather bij wie ondernemers en burgers zaken konden regelen. De boeren waren dol op hem; dat staat ook in het BING-rapport. Niet zo gek als je bedenkt dat hij als wethouder ook voorzitter was van de kring De Peel van de Noord-Brabantse Christelijke Boerenbond. Maar burgemeester Van Maasakkers was de Zonnekoning van Gemert. De man is zijn leven lang burgemeester geweest. Dan ga je geloven dat alles om jou draait. Wie niet voor Van Maasakkers en Verkampen was, was tegen hen. Ze waren twee handen op één buik. Zij deden alles om in het zadel te blijven, en ze werden almaar agressiever naarmate de oppositie krachtiger werd.’

Jan van Maasakkers (CDA) was van 1989 tot 2010 burgemeester van Gemert en Gemert- Bakel en werd vorig jaar bij zijn afscheid benoemd tot ereburger van de gemeente.

Aan je bureau

Ook milieu-technisch ambtenaar Twan van Houts moest het eind 2004 ontgelden in Gemert. Afkomstig van de provincie Noord-Brabant had Van Houts zich al na een paar weken afgevraagd in wat voor organisatie hij was terechtgekomen. ‘Alles kon geregeld. Wethouder Verkampen kwam aan je bureau staan om te vertellen dat een bedrijf een vergunning moest krijgen of dat iets moest worden aangepast. Dat eruit, dat erin. Als je vervolgens zei: “Maar dat hoort niet”, dan was zijn antwoord: “Niets mee te maken, ik wil niet weten waarom iets niet kan, ik wil weten waarom het wel kan.” Bij de provincie sta je verder van de burgers af, dus dan is het gemakkelijker, maar als iets niet binnen de grenzen van de wet kon, dan gebeurde het niet. In Gemert werd daar niet zo moeilijk over gedaan.’

Van Houts herkent het beeld van wethouder Verkampen als de godfather van Gemert. ‘Hij kon behoorlijk intimiderend zijn, maar het was ook een aardige man. Een man met charisma. Hij bepaalde wat er gebeurde.’ Na zijn ontslag vertrok Van Houts met vrouw en kinderen naar de Franse Morvan om daar bed & breakfast ‘La Rose d’Or’ en een aannemersbedrijfje te beginnen. Niet iedere ex-werknemer in het gemeentehuis van Gemert-Bakel heeft slechte herinneringen aan wethouder Harrie Verkampen en toenmalig burgemeester Jan van Maasakkers maar wel slechte herinneringen aan bureau BING in Amersfoort.

Paul van der Elst bijvoorbeeld, die tot 2001 bij de gemeente Gemert-Bakel werkte als bedrijfscoördinator. Van der Elst is voor het onderzoek naar de bestuurlijke integriteit in Gemert drie keer door BING gehoord over twee dossiers. Van der Elst: ‘Ik heb zonder bezwaren en onbevangen aan de interviews deelgenomen. Het was begrijpelijk dat ze mij wilden spreken. Ik ben inhoudelijk bij de dossiers betrokken geweest en ik vond dat ik niets onoorbaars heb gedaan.’ Over het rapport dat BING heeft vervaardigd, zegt Van der Elst: ‘Het is een studie met het niveau van eerste klas hbo. Als ik mij boos maak, zou ik zeggen: het is een flutrapport. Alle voorschriften die voor een respectabele studie gelden, zijn door BING met voeten getreden. Nergens staat een definitie van integriteit of zijn de onderzoeksvragen uitgeschreven. Ik ben al 10 jaar weg uit Gemert, dus ik hoef niemand te vriend te houden, maar je ziet dat op voorhand is gestuurd om oud-wethouder Verkampen zwart te maken.’

Ruim geciteerd

Paul van der Elst, inmiddels werkzaam bij de Brabantse gemeente Vught, is geïrriteerd over het gebruik van zijn uitspraken in het BING-rapport. Van der Elst: ‘Ik word ruim geciteerd, maar niet volledig. Alleen de citaten worden gebruikt die de onderzochte zaak en het handelen van wethouder Verkampen op zijn ongelukkigst belichten. Ik word terecht ondervraagd over twee dossiers. Dan zou je verwachten dat mijn uitspraken ook bij die dossiers staan, maar dat is niet zo. Mijn verslag is in vier delen geknipt en op verschillende plekken gebruikt. BING heeft citaten misplaatst weergegeven met de bedoeling de vluchtige lezer de indruk te geven dat een ondernemer of een burger bewust door de gemeente werd benadeeld.’

Volgens Van der Elst worden dossiers die correct zijn behandeld, misbruikt om de politieke tegenstanders van toen en nu alsnog hun zin te geven. Fouten zullen er vast zijn gemaakt, maar daaruit kun je volgens de oud-ambtenaar in Gemert niet de conclusie trekken dat er niet integer is gehandeld.

Van der Elst zegt: ‘Aan de vraag of er al dan niet integer is gehandeld, behoort de vraag vooraf te gaan of bij de behandeling van deze complexe en langslepende dossiers soms sprake was van onkunde, onervarenheid of slordigheid. Pas als er sprake was van bevoordeling, opzet of misleiding kun je zeggen dat ambtenaren en de wethouder niet integer waren. Sommige dossiers zijn tot de Hoge Raad uitgevochten, en nooit hebben de rechters geconcludeerd dat wethouder Verkampen niet integer had gehandeld.’

Volgens Paul van der Elst moest Barbertje hangen, en zijn niet alleen zijn uitspraken maar ook die van anderen daarvoor misbruikt. ‘De gemeente heeft in samenspraak met BING tegen alle ambtenaren gezegd: “als jullie iets te melden hebben, doe dat dan”. Mensen die teleurgesteld waren over niet opgevolgde adviezen, over afgewezen loonsverhogingen of aanvaringen hebben gehad met het college, hebben hun zegje gedaan. Erg veel van deze opmerkingen missen daarmee iedere relatie met de opdracht van BING om de bestuurlijke integriteit van wethouder Verkampen te onderzoeken. Tot mijn verbijstering zijn die opmerkingen wél uitgebreid in het BING-rapport geciteerd. Rijp en groen door elkaar. Dan raakt zo’n rapport onnodig negatief gekleurd.’

Van der Elst is naar het hoofdkantoor van BING gegaan nadat hij de conceptversie had gelezen. Van der Elst: ‘Ze zouden een citaat in de juiste context plaatsen, maar dat gebeurde niet. BING is een acroniem voor Bureau Integriteit Nederlandse Gemeenten. Dat wekt de schijn van status, iets van de gemeenten, maar daar is helemaal geen sprake van. Ze hebben niets met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten te maken. Het is een commercieel bedrijf en de man die het rapport heeft geschreven, was fraudecontroleur bij een verzekeraar. Het wantrouwen zit erin gebakken. In zijn rapport roept hij dat het bestuursrecht met voeten is getreden, hij meldt dat Gemert niet heeft voldaan aan het Wetboek van Strafrecht. Wat weet hij daarvan? Daarvoor hebben we in dit land een onafhankelijke rechter. Dat rapport is een poppenkast.’

Imago

De publicatie van het BING-rapport over de bestuurscultuur in Gemert- Bakel heeft in de regio en in het gemeentehuis intussen voor rumoer en verdeeldheid gezorgd. ‘Het imago van Gemert-Bakel, het gehele ambtenarenapparaat en de betrokken ambtenaren zijn door dit rapport onnodig beschadigd’, meldt de ondernemingsraad in een open brief.

De bronnen van het BING-onderzoek zijn gemakkelijk herleidbaar, terwijl de anonimiteit nadrukkelijk was toegezegd (ook een grief van ambtenaar Van der Elst). Waarnemend burgemeester Haas (CDA) en de gemeenteraad hebben daarmee volgens de ondernemingsraad van Gemert- Bakel ‘het vertrouwen van de medewerkers geschaad’.

Huidig burgemeester Jan van Zomeren (PvdA) heeft erkend dat de verzekerde ‘veiligheid en anonimiteit’ van klagende ambtenaren geweld is aangedaan, maar hij verzekert alle ambtenaren in een brief dat ‘geen enkele carrière hierdoor zal worden geschaad’. Mensen kunnen tegenwoordig ‘ook kritiek op elkaar hebben’, aldus de burgemeester.

Gevraagd naar die huidige bestuurscultuur, meldt de ondernemingsraad niets te willen zeggen, ook niet over haar eigen open brief. Eén benaderde ambtenaar in Gemert weigert te praten omdat hij geen vertrouwen heeft in ‘de sfeer van de tekst’, en een andere ambtenaar meldt ‘dat gesproken woorden als niet gesproken moeten worden beschouwd’.

---

Weerwoord BING

BING-directeur Kolthoff zegt: ‘Wij reageren niet inhoudelijk op de uitkomsten van onderzoeken. Met betrekking tot onze werkwijze herkennen wij ons geheel niet in de kritiek op het rapport van genoemde voormalig bedrijfscoördinator van de gemeente Gemert-Bakel. In het rapport komen de verschillende verklaringen en standpunten uitgebreid aan bod, ook die van de voormalig bedrijfscoördinator. Wij hebben zoals gebruikelijk volgens het vastgestelde onderzoekprotocol en de met onze opdrachtgever gemaakte afspraken gehandeld. Wij benadrukken dat de vertrouwelijkheid van gedane meldingen volledig is nageleefd. Dat moet echter niet verward worden met interviews van betrokkenen in een dossier. Aan geïnterviewden/ betrokkenen is geen anonimiteit toegezegd. Dat kan uiteraard ook niet als het bestuurlijk en ambtelijk handelen object van onderzoek is. Geïnterviewden/betrokkenen zijn hierover door ons geïnformeerd. Uit oogpunt van zorgvuldigheid hebben wij geen persoonsnamen maar functienamen vermeld, zodat een leesbaar rapport ontstaat en aan de onderzoeksopdracht kan worden voldaan.’