Gemeenteraad, de olifant die naar het kerkhof loopt

Het zomerreces was voor mij en mijn collega’s een welkome periode na de eerste corona maanden. De effecten van de crisis op het raads- en mijn eigen werk maakten die periode heel intens. Je hoopt dan na het reces iets meer ruimte te vinden om de basis van het raadswerk, namelijk de ontmoeting voor het gesprek, het debat, in te vullen. Maar die stille hoop komt (nog) niet uit.

Een lange periode van anders werken ligt in het verschiet. Eigenlijk is dit een moment om na te denken over wat de effecten van de coronacrisis zijn voor de lokale politiek. En het debat te voeren in de raad over de kwestie ‘mijn gemeente voor en na corona’ . Ik zie spijtig genoeg niet dat gemeenteraden daar tijd voor nemen. En wij griffiers zijn ook nog onvoldoende in staat om de discussie wel in gang te zetten. Dus blijkbaar niet urgent en noodzakelijk genoeg.

Maar de tijd zal ons gaan helpen. Want het gebrek aan (fysieke) ontmoeting, het niet in beeld hebben van de non-verbale communicatie, de groei van de ‘digitale achterkamer’, zal of de instabiliteit en conflictgraad verhogen of de eentonigheid van de coalitiedrang laten domineren in gemeenteraden. Juist nu kunnen we dat niet gebruiken. Want het democratisch lek rondom de veiligheidsregio, naast die bij het sociaal domein, bij de regionalisering en straks bij het RES en de omgevingswet, is symptomatisch voor het gebrek van democratische legitimiteit op lokaal niveau.

Voorkomen en terugdringen van de uitholling van gemeenteraden vraagt juist zelfverzekerdheid en wijsheid binnen raden. Maar de huidige werkomstandigheden bemoeilijken en hinderen dat.  Deze situatie roept bij mij een beeld op dat rondom de invoering van de dualisering op lokaal niveau vaak is getekend, namelijk: gaan we de lokale politiek niet vitaliseringen en positie geven, dan kunnen we de oude olifanten wel naar het kerkhof brengen.

Dat doet geen recht aan al die hardwerkende raadsleden die ik in de vele jaren hebben mogen ontmoeten en voor mag werken.  Met een nieuw politiek seizoen voor de boeg is steun voor raadsleden geen overbodige luxe. Dat betekent dat voorzitters van de raad en griffiers allereerst die raadsleden die net doen of er niets aan de hand is bewust moeten maken dat zij daardoor de status

van hun werk uithollen. Die groep agendeert en stelt onverkort vragen. Vaak meer dan ooit tevoren. Of zij duiken nog meer in de techniek en de details. Zij maken vervolgens bijna pijnlijk duidelijk dat zij de raadsvergadering en het vragenstellen nodig hebben als platform voor hun presentatie. Dus presentatie in plaats van representatie.

Wat dat doet in een tijd waar de samenleving om een gespreksplaats van het perspectief vraagt, heeft de Tweede Kamer deze zomer al laten zien. Namelijk door het spel tussen inhoud, vorm en woord te verheffen boven de kwestie. Met als effect dat het je eigen geloofwaardigheid aantast.  Dus voor voorzitters van de raad en griffiers ligt hier een opdracht. Laat urgentie zien, mobiliseer, organiseer oploopjes. Want anders zijn we al bezig de olifanten naar het kerkhof te brengen.

Jan Dirk Pruim