‘Democratie is ons exportmodel’

Wat is de rol van Nederlandse gemeenten in het versterken van lokaal bestuur in het buitenland en hoe draagt stabiel lokaal bestuur aldaar bij aan de belangen van Nederland? Deze vraag stond afgelopen woensdag ook centraal tijdens de bijeenkomst ‘Mondiaal op lokale schaal: de kracht van Nederlandse gemeenten’ in Nieuwspoort in Den Haag. ‘We kunnen het als Europa niet maken om Afrika te laten gaan.’

Investeren in Afrika

Dat stelde de Osse burgemeester Wobine Buijs, tevens voorzitter van de internationale delegatie van de VNG-commissie Europa en Internationaal, tijdens de bijeenkomst, waar even daarvoor al een panelgesprek plaatsvond over het belang van internationale gemeentelijke samenwerking voor gemeenten. Volgens Buijs zijn Nederlandse gemeenten ‘ontzettend verbonden’ met het buitenland. Als mensen geworteld zijn in Afrika, moet je hen de kans geven om daar iets op te bouwen. Daar moet je in investeren. We kunnen het ons niet permitteren dat straks de hele wereld vanwege klimaatproblemen naar ons toe komt.’

Oekraïnse gemeenten opbouwen

Ze geeft ook het voorbeeld van solidariteit met gemeenten in het door oorlog getroffen Oekraïne of in Turkije en Marokko na de aardbevingen aldaar. ‘De regio blijft na het nieuws verweesd achter.’ De VNG wil lokale overheden daar versterken en heeft er een fonds voor. ‘De VNG helpt gemeenten om de wederopbouw op gang te krijgen, maar ook met plannen en met accountable opereren. Er zijn in Oekraïne al gemeenten geselecteerd om na de oorlog te helpen op te bouwen.’ Later spreekt Buijs even met Binnenlands Bestuur over waarom Nederlandse gemeenten nou zo onmisbaar zijn in het aanpakken van wereldwijde uitdagingen op lokaal niveau. Niet alleen hier, ook in het buitenland.

Mensen leren vissen

‘Eigenlijk hebben wij een heel mooi transparant bestuur als gemeenten en we zijn ook nationaal heel goed georganiseerd’, zegt Buijs. ‘Als Nederlanders vinden we van alles van de overheid, maar de manier waarop het is georganiseerd, de kwaliteit van de mensen, de transparantie, plan-do-check-act-cyclus, de beheercyclus, begrotingen, gesprekken die met inwoners plaatsvinden, dat is echt niet overal zo. Ik denk dat wij daarin vrij neutraal en zakelijk daarin steken en dat ook wordt gezien. En redelijk zonder eigenbelang. We komen om jullie te helpen om je eigen ding te doen.’ Ze citeert wijlen prins Claus: we moeten niet vis brengen, maar mensen leren vissen en een hengel geven. ‘Dat is eigenlijk nog steeds onze lijn: helpen om mensen het zelf te laten doen op hun manier en ze daar weerbaar voor maken. Ik vind dat een heel mooie doelstelling.’

Democratie als exportmodel

Maar er is ook een belang voor Nederlandse gemeenten. Buijs wijst op de jaren ’90 toen na de val van de Muur de vraag opkwam: hoe ga je om met een democratisch bestuur? ‘Je wilt dat de landen die vlakbij zijn op een bepaalde manier zaken doen. De democratie is wel wat wij als exportmodel hebben. Dat is wel ons belang.’ Maar een belang is ook dat niet de hele wereld hiernaartoe komt vanwege klimaatproblemen en dat we dus daar iets doen om dat te voorkomen, zei Buijs dus eerder tijdens de bijeenkomst. ‘Dat kan gewoon niet. Het is iets waarom ik zeg dat ik het belangrijk vind om me daarvoor in te zetten. Dat is deels altruïstisch en deels niet.’

Moreel belang

Buijs ziet in haar gemeente ook wat het betekent als mensen niet-geïntegreerd deelnemen aan de samenleving. ‘Ik vind het belangrijk dat als mensen die bij ons wonen zich ook tot de samenleving verhouden en dat het geven en nemen in balans is. Ik denk dat we daar echt op moeten letten. Daarbij gun ik het ieder kind dat het in de eigen gemeenschap een mooi volwaardig leven kan hebben. En dat betekent dus niet dat je op je 15de in een bootje op de Middellandse Zee zit. Dat gun ik niemand. Je moet je familie kunnen blijven zien. Dat is ook een belang, meer een moreel belang.’

Ontmoeting faciliteren 

Wat kan een gemeente als Oss dan betekenen? ‘We kunnen vooral wat betekenen via de regio en de VNG en door het faciliteren van de ontmoeting. Misschien zijn het druppels op een gloeiende plaat, maar die druppels kunnen wel bijdragen aan dit verhaal.’ Ondertussen merkt ze dat de ontmoeting haar medewerkers verrijkt. ‘Zij kijken nu verder dan de volgende straat. Zo kwam de GGD er bij ons achter dat een Somaliër met PTSS het beste geholpen is als zijn familie erbij wordt betrokken. Dat was voor hen een eyeopener.’ Buijs noemt ook de positie van de vrouw. ‘Onze medewerkers spreken mensen over de rol van de vrouw en die zeggen hele andere dingen dan hier normaal is. Ik maak me zorgen over de positie van de vrouw in de wereld, want dat gaat niet goed. Net als dat het met de democratie niet goed gaat. Dat zijn twee thema’s die mij na aan het hart liggen. Als ik daar iets in kan betekenen, dan doe ik dat graag.’ Hoe internationaler, hoe beter? ‘Ja, als een soort zendeling, haha.’