Gemeenten worstelen met ‘autonome’ burgers

Elke lente valt er in miljoenen huishoudens een brief van de gemeente op de (digitale) mat. Miljoenen burgers betalen dan de gemeentelijke belastingen, een van de belangrijkste inkomstenbronnen voor lokale overheden. Zo bekostigen zij openbaar groen, verlichting, onderwijs, cultuur en nog veel meer. Miljoenen burgers betalen, maar John uit Hengelo niet. John heeft zich ‘autonoom’ verklaard: hij doet naar eigen zeggen niet meer mee aan het ‘systeem’, en dus betaalt hij ook geen belastingen. Volgens John is het gemeentelijk belastingkantoor geen persoon, en kan het dus ook geen schuldeiser zijn. Bovendien, vindt John, is hij ‘autonoom geboren’ en kan hij er daarom voor kiezen om zich te onttrekken aan de Nederlandse wet.

Verklaringen

John is niet de enige burger die weigert belasting te betalen. Jeannette Lohuis, die met een website en een Facebook-groep mensen ‘helpt’ om autonoom te worden, legt belangstellende volgers uit waarom. ‘De meeste belastingen die betaald worden, vloeien niet terug in onze maatschappij, maar worden uitgegeven aan zaken waar een autonoom niet achter staat’. Voorbeelden daarvan zijn vaccinaties, wapens, CEO’s van grote vervuilers als Tata Steel, en de Europese Unie. De ‘oplossing’? Een stapel verklaringen opsturen naar officiële instanties, zoals de burgemeester, de kiesraad, of de Hoge Raad. Op die manier zou je geen belasting meer hoeven betalen.

Je aansluiten bij de autonomenbeweging is niet per se goedkoop. Jeannette Lohuis verkoopt op haar website verschillende documentenpakketten voor aspirant-autonomen. Zij gaan voor tientallen euro’s over de digitale toonbank. Ook andere zelfbenoemde deskundigen, zoals Youri Plate, verdienen goed aan het adviseren van autonomen. Plate verloor onlangs een kort geding van de Belastingdienst, en moest een verklaring op zijn website plaatsen dat de informatie die hij verspreidt ‘onjuist en misleidend is’.

Loonbeslag

Met een ferme zwaai zet John de plastic Kruidvattas neer in de rechtszaal. Hierin zitten zijn papieren, die moeten aantonen dat hij geen gemeentelijke belasting meer hoeft te betalen. Hij is ‘autonoom’, en hoeft zich daarom niet aan de Nederlandse wet te houden, vindt hij. Het conflict tussen John en de gemeente Hengelo is in twee jaar tijd zo geëscaleerd, dat het gemeentelijk belastingkantoor beslag laat leggen op het salaris van de NS-medewerker. Die begint een rechtszaak. De rechter in Almelo maakt er korte metten mee: je kunt er in Nederland niet voor kiezen om buiten de wet te staan.

Soms lopen de schulden die autonomen maken zo uit de hand, dat gemeenten een deurwaarder moeten inschakelen. Deurwaarder Igor Appels, die veel met autonomen te maken heeft, haalde eerder het nieuws toen hij de zelfverklaarde autonoom Fats uit Nijmegen met zijn partner en 13-jarige kind het huis uit zette. Ook Appels laat na overleg met gemeenten en de politie weten dat hij voorlopig niet over de autonomen kan praten. In februari is er weer ruimte in de agenda van de deurwaarder. Dan pas verwacht hij klaar te zijn met de vele procedures en uithuiszettingen die hij momenteel bij autonomen verricht.

Uitzonderingspositie

De schrijnende situatie rondom de Nijmeegse Fats, die als gevolg van zijn autonome overtuiging geen dak meer boven zijn hoofd heeft, komt dus vaker voor. Toch vindt de VNG niet dat gemeenten voor armlastige autonomen met de hand over het hart moeten strijken. ‘Dan zou er een uitzonderingspositie worden gecreëerd, en dat is juridisch onhoudbaar’, zegt een woordvoerder. Hij waarschuwt dat gemeenten dan ook voor ‘andere overtuigingen of religies die uitgaan van het ontkennen van het bestaan van een overheid’ een uitzondering moeten maken. En dat, stelt de VNG-woordvoerder, leidt tot rechtsongelijkheid en nóg meer wantrouwen in de overheid.

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nummer 24 van 22 december 2023