Gemeenten declareren voor Wob

Gemeenten laten journalisten betalen voor openbare informatie. RTL Nieuws deed onlangs een verzoek in het kader van de Wet Openbaarheid van Bestuur (Wob) aan alle 441 gemeenten. De totale rekening bedroeg bijna 12 duizend euro. Behalve kopieerkosten brachten gemeenten ook het loon in rekening van de ambtenaren die de informatie moesten opzoeken.

‘Deze gemeenten zijn illegaal bezig, toegang tot overheidsinformatie moet voor iedereen gratis toegankelijk zijn’, zegt Wob-expert Roger Vleugels. ‘De gemeenten die de Wob in de legesverordening hebben opgenomen, gaan ervan uit dat het een dienst is, een product zoals een uittreksel. Maar dat is het niet, in de wet en in jurispudentie staat dat het gratis is. Er mogen hooguit wat kopieerkosten voor berekend worden.’

Declaratiegedrag

Voor een reportage over het declaratiegedrag van alle Nederlandse wethouders, maakte RTL Nieuws gebruik van de Wob. Alle gemeenten kregen een Wob-verzoek van researchjournalist André Tak. Het merendeel van de gemeenten gaf gratis uitsluitsel. 35 gemeenten stuurden een factuur. En die rekeningen varieerden van 19,25 euro (Apeldoorn) tot 1843 euro (Venlo: 1824 voor afhandeling en 19 euro kopieerkosten).

Tak denkt dat dit soort rekeningen een barrière kan opwerpen voor journalisten. ‘Overigens vergoeden we alleen de kopieerkosten. Voor het opzoeken van informatie betalen we niet.’ Het argument dat gemeenten veel werk hebben aan het bij elkaar zoeken van informatie en dat er daarom arbeidsloon berekend mag worden, wijst Wob-expert Roger Vleugels van de hand: ‘Gemeenten zeggen dan eigenlijk dat ze hun archief niet op orde hebben. Daarmee zijn ze overigens in overtreding, want de Archiefwet eist dit.’

Vleugels beticht de declarerende gemeenten niet per se van kwade opzet. ‘Vergeet niet dat lagere overheden tot in de jaren tachtig nooit een Wob-verzoek kregen. Voor veel gemeenten is dit nieuw. De grotere gemeenten komen ook niet in dit lijstje (zie rechts, red.) van RTL voor, die hebben al vaker Wob-verzoeken gehad en zijn er dus mee bekend.

Vleugels zegt dat de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de rijksoverheid niet goed adviseren. De VNG zegt op haar website dat gemeenten zelf de vergoeding mogen bepalen voor voldoen aan een Wob-verzoek. VNG-woordvoerder Arjen Konijnenberg: ‘Wij hebben het onze juristen helemaal uit laten zoeken en er is jurispudentie. Het is onlangs nog weer eens bevestigd door minister Ter Horst die naar aanleiding van Kamervragen de beslissing bij de gemeente zelf legde.’

Minister Ter Horst (PvdA, Binnenlandse Zaken) antwoordde begin juni naar aanleiding van Kamervragen: ‘Op grond van de Wob kunnen de gemeenten, provincies en waterschappen wel zelf een regeling vaststellen ter uitvoering van de wet. (...). Voor het overige worden door de wet geen voorwaarden of maxima aan de regeling gesteld. Het is aan provincies, gemeenten en waterschappen zelf om op dit punt vorm en inhoud aan de verordening te geven. In de verordening kan ook worden bepaald welke kosten in rekening kunnen worden gebracht bij het verstrekken van informatie op verzoek en op welke wijze dit gebeurt.’

Een gemeente die RTL niets in rekening bracht, is Groningen. ‘Volgens de legesverordening kunnen we 35 cent per kopie in rekening brengen, maar dit was geloof ik maar zes kantjes’, zegt woordvoerder Henk Bouwkamp. Pas als er halve ordners aan te pas komen overwegen we dat. Voor zoeken naar informatie rekenen we niets, dat schrijft de wet voor.’

Over betalen in Wob

Artikel 2.1: Voor het verstrekken van kopieën van documenten (..) kan een vergoeding in rekening worden gebracht; 2.2: Indien een vergoeding in rekening wordt gebracht voor het verstrekken van kopieën van schriftelijke stukken, bedraagt deze (..) voor 6 tot 13 kopieën € 4,50; voor 14 of meer kopieën: € 0,35 per kopie; 2.3: Indien een vergoeding in rekening wordt gebracht voor het verstrekken van kopieën van ander materiaal dat gegevens bevat, bedraagt deze niet meer dan de kostprijs. Artikel 3.1: Voor het verstrekken van een uittreksel van een document of een samenvatting van de inhoud van een document (..) kan een vergoeding in rekening worden gebracht; 3.2: Indien een vergoeding in rekening wordt gebracht, bedraagt deze € 2,25 per pagina van het uittreksel of de samenvatting.

Declarerende gemeenten