Verkeerde excuses

De Nederlandse Staat gaat excuses aanbieden voor de slavernij. Of dat gaat gebeuren door het kabinet of door de koning staat nog ter discussie. Het lijkt me ook niet het belangrijkste punt. Want of de premier of de koning de verontschuldiging uitspreekt, beiden doen dat niet op persoonlijke titel, maar namens de Staat der Nederlanden. En terecht!

Eerder hebben de burgemeesters van diverse steden al hun excuses gemaakt voor het slavernijverleden, waaronder de burgemeesters van Amsterdam, Utrecht en Rotterdam. Die laatste, Ahmed Aboutaleb, voegde eraan toe dat er goed moet worden nagedacht over hoe excuses worden gemaakt, want het moet wel oprecht overkomen.

En daar zit een probleem. Deze stadsbesturen hebben namelijk nooit iets te maken gehad met de slavernij. En dan bedoel ik niet alleen de huidige stadsbesturen, maar ook hun voorgangers. Burgemeester Halsema van Amsterdam vond excuses wel op zijn plaats, want volgens haar staat het huidige stadsbestuur ‘in een niet-onderbroken lijn met het bestuur van haar voorgangers’.

Maar daar slaat zij de plank volledig mis. Die lijn is immers wel onderbroken, en wel door het toedoen van ene meneer Thorbecke. Voordat hij met zijn herziene Grondwet kwam, maakte koning Willem II hier de dienst uit en werden de steden bestuurd door regenten.

Gemeenteraden werden bevolkt door voor het leven benoemde leden die in het geheim vergaderden. Pas na de nieuwe Grondwet werden stad- en landsbestuur geleidelijk volksvertegenwoordigende organen. Onder die volksvertegenwoordigingen en de besturen die daaruit voortkwamen, werd de slavernij afgeschaft. Er is dus geen sprake van een rechte, maar van een zeer duidelijk onderbroken lijn.

Dat er nu eindelijk voor wordt gekozen excuses te maken is hoog tijd en terecht. Maar, om met Aboutaleb te spreken, het moet wel oprecht zijn. Excuses maken namens volksvertegenwoordigende organen is misschien een sympathiek gebaar, maar slaat staatsrechtelijk gezien nergens op. Excuses moeten worden gemaakt namens de Staat, die immers wel in een niet-onderbroken lijn voortspruit uit de vroegere Staat der Nederlanden.

Voor die excuses is het, zelfs na 150 jaar, nooit te laat.