Goede voornemens

In het openbaar bestuur hebben we niet alleen op Oudejaarsavond goede voornemens. We hebben ze het hele jaar door. En vaak komt er, net als in het ‘echte’ leven, weinig van terecht.

Goede voornemens zijn een uiting van een positivistisch geloof dat we onszelf en de samenleving kunnen verbeteren. Willen is kunnen, lijken we te denken. Maar uit onderzoek blijkt dat van 88 procent van de goede voornemens niets terecht komt. Meestal omdat onze plannen groter zijn dan onze uitvoeringsmogelijkheden. Om iets te kunnen bereiken is een evenwicht nodig tussen het doel dat je nastreeft, beschikbare middelen, zoals geld, motivatie en menskracht, en de tijd die je uittrekt om het doel te realiseren. In plaats van grote voornemens is het beter om kleine en realistische doelen te stellen en de toekomst stapsgewijs tegemoet te treden. Met doormodderen lijkt ook niets mis. De politicoloog Charles E. Lindblom heeft er zelfs een theoretisch kader voor ontwikkeld: the science of muddling through. Verandering van beleid is volgens Lindblom vooral een evolutionair proces en geen revolutionair proces.

Meestal hebben we op Oudejaarsavond niet alleen de wil om onze goede voornemens te verwezenlijken, maar ook een plan. Om onszelf gezonder en fitter te krijgen willen we stoppen met roken, minder alcohol drinken, meer bewegen en op de calorieën letten. Zonder plan zijn de voornemens gedoemd te mislukken. Zo werden politici vroeger aangesproken en afgerekend op de plannen die ze hadden om hun voornemens te realiseren. Tegenwoordig gaat het ze veel makkelijker af. Het volstaat om iets te roepen, geen echt uitvoeringsplan te hebben, niets door te rekenen en toch verkiezingen te winnen. Daarna kijken we wel wie er chocola van kan maken. Bij het ontbreken van kabouters die voor de uitvoering zorgen, komt deze last op de schouders van ambtenaren terecht.

Het uitspreken van goede voornemens past in de christelijke traditie, waar de zuiverheid van intenties van belang is voor ons zielenheil. Maar zoals Goethe zijn personage Faust laat zeggen: ‘Der Worte sind genug gewechselt, lasst mich auch endlich Taten sehn.’ Oftewel geen woorden maar daden! Een voornemen dat Rotterdammers bekend zal voorkomen.

Ik wens iedereen voor 2024 dat dromen uitkomen en nachtmerries bespaard blijven.