Tilburgse campagne tegen ondermijning ‘te generiek’

Minister Dilan Yeşilgöz van Justitie en Veiligheid onderschrijft dat bewustwording onder bewoners over wat ondermijnende criminaliteit is en betrokkenheid van bewoners bij de aanpak ervan van groot belang zijn voor de impact. Maar 'wat voor Tilburg werkt, is niet noodzakelijkerwijs ook het juiste voor andere gemeenten.’

Niet daadkrachtig

‘De huidige organisaties en structuren zijn niet daadkrachtig genoeg in het gezamenlijk terugdringen van de aanzuigende werking van de drugscriminaliteit op jongeren’, ondervond een Tilburgse groep van 35 professionals die afgelopen november het rapport ‘De toekomst van Tilburg’ uitbracht. ‘Deze gaan het verschil niet maken.’ In het rapport, dat werd gefinancierd door de gemeente Tilburg, schetsen zij vier mogelijke toekomstscenario’s voor het jaar 2035 ‘om te inspireren’.

Vrijheid inleveren

In het eerste scenario gaan we door op de ingeslagen weg. De drugsproblematiek gaat van kwaad tot erger en de samenleving loopt op verschillende plekken vast. Het lukt niet om voldoende grip te krijgen op ondermijning en een fundamentele koerswijziging te bewerkstelligen. In het tweede scenario (de 'rechte weg') doen meerdere systemische crises de onzekerheid en onveiligheid in de Tilburgse verder stijgen. De maatschappij heeft daarom meer behoefte aan zekerheid en controle en dat zorgt ervoor dat vrijheden stapsgewijs steeds vaker worden ingeruild voor meer veiligheid.

Eigen weg

Het derde scenario ('eigen weg') gaat uit van een afnemend vertrouwen in (Tilburgse) instituties, met name bij mensen in de kwetsbare wijken. Onvrede over het leiderschap wordt opgevuld door zelforganiserende burgers die gemeenschappen vormen gebaseerd op lokale kennis. De overheid faciliteert enkel en er ontstaan homogene gemeenschappen waarin mensen zich geborgen voelen en waar zij innovatieve oplossingen bedenken. Wel wordt nauwelijks uitgebreid en wordt weinig van elkaar geleerd.

Vernieuwende aanpak

Het vierde scenario is de 'verbindingsweg'. Het moreel kompas brokkelt af, terwijl verschuivingen zichtbaar zijn in dominante machtsstructuren. Als de drugsproblematiek ook steeds zichtbaarder wordt in de bovenlagen van de samenleving, blijkt dit een kantelpunt te zijn. Ondermijnende criminaliteit wordt langzamerhand steeds meer gezien als een vraagstuk dat de hele Tilburgse samenleving raakt. Aan de hand van deze scenario's nodige de 35 professionals anderen uit een ‘effectievere, gezamenlijke en vernieuwende aanpak te ontwikkelen om criminele aanwas te voorkomen en de aanzuigende werking van criminaliteit op jongeren te verminderen’.

Acupunctuurpunten

‘Net als andere steden schiet Tilburg tekort in het voorkomen van drugscriminaliteit’, stellen de professionals vast. ‘Honderden kwetsbare jongeren in onze stad kiezen er jaarlijks voor om snel veel geld te verdienen, op illegale wijze.’ Ondanks de grote inzet van veel professionals hebben zij hier geen vat op, aldus de schrijvers, onder meer door een gebrek aan informatiedeling, een gemis aan kaderoverstijgende samenwerking en een gebrek aan middelen. Het ‘Scenario Team’ heeft op basis van de vier genoemde toekomstscenario’s zeven ‘acupunctuurpunten’ voor verandering gedefinieerd. Dit zijn thema’s in het systeem ‘waarin interventies het meest gewenst en noodzakelijk zijn om de aanzuigende werking van ondermijnende drugscriminaliteit op jongeren tegen te gaan’.

Kerntaken

De groep wil een aanpak waarin onder meer stevig wordt geïnvesteerd ‘in de fundamenten van een veilig bestaan in Tilburg voor iedereen door middel van onderwijs, perspectief op goed werk, een betaalbare koop of huurwoning en een respectvolle en empathische samenleving’. Scholen zouden zich weer moeten richten op hun kerntaken: kinderen leren lezen, rekenen en schrijven op niveau en jongeren opleiden tot zelfredzame en samenwerkende burgers van de toekomst. Daarbij moeten jongeren zicht hebben op een eigen woning en de mogelijkheid om door te kunnen groeien in hun eigen wijk, net als een betekenisvolle baan. Signaleren en interveniëren bij kwetsbare groepen moet eigenlijk al voor de geboorte van een kind.

Collectieve wijsheid

Verder moeten we af van de verkokering van de betrokken organisaties en toe naar experimenten met nieuwe organisatie- en samenwerkingsvormen. En die samenwerking moet sectoroverstijgend zijn om de betrokkenheid van professionals en anderen te vergroten en hun innovatiekracht te gebruiken. Tot slot is het belangrijk om de kennis op te halen in de wijken zelf. ‘Inwoners weten vaak zelf het beste waar ze mee gebaat zijn en waar behoefte aan is.’ Het is zaak ‘de collectieve wijsheid van bewoners leidend te laten zijn in het oplossen van problemen die spelen in de wijken’.

Campagne

Op onder het punt van die collectieve wijsheid sprak CDA-Kamerlid Anne Kuik de minister aan in haar vragen. Welke rol speelt die bij het tegengaan van ondermijning? Ze vraagt in dit kader naar hoe de minister het belang ziet van publiekscampagnes, in vergelijking met hoe in Tilburg de gevolgen van ondermijning bij bewoners onder de aandacht wordt gebracht met de campagne ‘Onder Mijn Stad’. Zo zijn op de gelijknamige website waargebeurde verhalen uit de Brabantse drugsindustrie te beluisteren. Ook zijn op vijf plekken in Tilburg kolossale driedimensionale schilderingen aangebracht. Zouden die uitingen ook elders in het land kunnen bijdragen aan de strijd tegen ondermijning?

Contra-effectief

‘Wat voor Tilburg werkt, is niet noodzakelijkerwijs ook het juiste voor andere gemeenten’, reageert de minister die wel onderschrijft dat bewustwording onder bewoners over wat ondermijnende criminaliteit is en betrokkenheid van bewoners bij de aanpak van groot belang zijn voor de impact ervan. Ze wijst erop dat publiekscampagnes effectief kunnen zijn wanneer ze heel gericht voor een specifiek doel en/of doelgroep worden ingezet, ‘maar als een generiek instrument zijn ze minder effectief of zelfs contra-effectief’. ‘Dus ik ben niet van plan deze communicatie-uiting landelijk uit te rollen.’

Tilburgse situatie

Wel wil Yeşilgöz het Tilburgse traject onder de aandacht brengen van de andere gemeenten in het kader van de ‘lerende aanpak’, waarin rijk, gemeenten en andere betrokken partners onderzoeken welke interventies en aanpakken al dan niet effectief zijn. Ook de geschetste toekomstscenario’s vindt zij ‘toegespitst op de Tilburgse situatie’. Die toekomstverhalen dragen volgens haar bij aan een effectievere aanpak van het probleem, ‘omdat ze helpen de blik van wat er mogelijk is te verbreden, en het urgentiegevoel bij alle betrokkenen vergroten’. Maar de toekomstverhalen zijn echter ‘geen voorspellingen, voorstellen of visies en kunnen niet verder worden uitgerold’.