Matige intelligentie?

De Griekse filosoof Herakleitos beredeneerde 500 jaar v. Chr dat alles beweegt en niets hetzelfde blijft. Dat geldt voor mijn haargrens, de natuur en voor technologie. Organisaties verschillen in de mate waarin ze zich aanpassen aan ontwikkelingen. Berucht zijn de Engelse spoorwegen die op hun locomotieven naast de machinist een kolenstoker aanhielden, nadat ze van kolen op diesel waren overgegaan. En over de oude Grieken gesproken: Socrates waarschuwde dat mensen vergeetachtig zouden worden door de toename van geletterdheid.

Zelf ben ik een fan van technologische vernieuwing. Ik vind het een zegen dat voor mijn geboorte de typemachine is uitgevonden: mijn handschrift was op de middelbare school al nauwelijks meer te lezen. De komst van de PC verloste me van carbonpapier en Tipp-Ex. Door internet kon de Winkler Prins Encyclopedie de boekenkast uit en heb ik nu een hele plank beschikbaar voor mijn collectie Thunderbirds, Dinky Toys en foto’s van de kinderen.

Het Centraal Planbureau geeft aan dat technologische veranderingen hebben gezorgd voor een flinke groei van de productiviteit. Hierdoor is onze materiële welvaart sterk toegenomen. Door automatisering verdwijnt een aanzienlijke hoeveelheid taken voor werkenden. Machines, robots en software nemen steeds meer werk over. Nieuwe technologie leidt tot nieuwe banen die in het algemeen beter verdienen. Mijn hoop is dat we door technologie minder banen nodig hebben. Door vergrijzing en ontgroening daalt de beroepsbevolking in rap tempo. Willen we onze welvaart behouden, huizen blijven bouwen, boeven kunnen vangen, zorg kunnen krijgen en ga zo maar door, dan heeft onze krimpende beroepsbevolking alle tools hard nodig.

Gemeenten worstelen met de vraag hoe met kunstmatige intelligentie (AI) om te gaan. De gemeente Haarlemmermeer heeft voor een pragmatische aanpak gekozen. Tools die voor iedereen beschikbaar zijn, zoals ChatGPT, kun je moeilijk tegenhouden. Aan de andere kant lijkt het te vroeg om de deur wijd open te zetten vanwege vraagstukken rond desinformatie, nepnieuws, auteursrechten, informatieveiligheid et cetera. Het kunstmatige van de intelligentie blijkt vaak matige intelligentie te zijn. Met voorlichting en kennisoverdracht nemen we de organisatie mee in kansen en risico’s. We kanaliseren het gebruik met enkele richtlijnen, zoals: wees altijd kritisch, voer nooit persoonlijke gegevens in of andere gevoelige informatie, gebruik het voor algemene informatie en niet om beslissingen te nemen, gebruik het als hulpmiddel en blijf zelf nadenken, dubbelchecken en je eigen creativiteit gebruiken.

Sommige medewerkers vinden dat met AI de poorten van de hel zijn geopend. Anderen zien volop kansen. Zelf hoop ik dat AI een groot deel van de taken van een gemeentesecretaris kan overnemen. Dat zou onze beroepsgroep ruimte geven om nog meer van betekenis te zijn voor de publieke zaak. Of om net zoals de oude Grieken meer tijd door te brengen met sporten, drinken en filosoferen.