Burgemeester Ooststellingwerf: ik was slechts duidelijk

Maar liefst tien punten liep waarnemend burgemeester Sandra Korthuis van Ooststellingwerf af in haar uitleg over haar rol bij het besluit van kandidaat-wethouder Peter Kraak (CDA) om zich terug te trekken. Die was zo overtuigend dat (huidig CDA-fractievoorzitter) Kraak niets anders kon dan met rechte rug het boetekleed aantrekken. ‘Ik had open kaart moeten spelen, dat is mijn fout geweest.’

Duidelijk

Tijdens haar uitleg noemde waarnemend burgemeester Korthuis de suggestie dat zij Kraak onder druk had gezet om zich terug te trekken als kandidaat-wethouder. ‘Maar ik ben slechts duidelijk geweest. Hij had er recht op te weten wat mijn advies aan de gemeenteraad zou zijn. Als ik dat niet had gezegd, dan was het terechte verwijt aan mij geweest dat ik voor hem essentiële informatie had onthouden.’ Zij doelde hiermee op het feit dat zij in een gesprek met Kraak had verteld dat zij een negatief advies zou geven aan de gemeenteraad over zijn benoeming, als hij kandidaat zou blijven.

Vraagtekens

Kraak had zich teruggetrokken, nadat hij had gehoord dat de burgemeester dat negatieve advies zou geven. Later noemde hij dat een ‘beginnersfout’. Hij had ‘zijn poot stijf moeten houden’. Het bureau dat de risicoanalyse deed van kandidaat-wethouders zou geen probleem in de combinatie van het wethouderschap en zijn pluimveebedrijf zien. Dat riep bij andere raadsleden vraagtekens op bij de rol die de burgemeester speelde bij het besluit van Kraak. Had zij hem onder druk gezet? Had zij hem niet kunnen helpen? Stond zij soms boven het bureau? Een extra raadsvergadering dinsdag ging vooral over die vraag. Het feit dat het CDA buiten de coalitie viel, nadat het geen vervangende kandidaat kon vinden, speelde ook mee. De ‘natte handtekening’ die het CDA onder het akkoord had gezet werd wel beïnvloed door de gebeurtenissen erna, vond Kraak. ‘We tekenen niet bij het kruisje.’

Hoog risico

Kraak zei dinsdag in zijn eerste termijn ook dat hij begin juli al open kaart had moeten spelen over wat zich een week eerder had afgespeeld. Over zijn terugtrekking vond hij dat dit toen anders had gemoeten. ‘Ik heb de integriteitstoetsen nog eens bekeken. Zo erg was het allemaal niet. Wettelijk gezien was er niets aan de hand.’ Dat mocht dan zo geweest zijn na de eerste toets, maar toen het bureau op instigatie van de burgemeester nog een paar aanvullende vragen stelde aan Kraak over de omzet van en betrokkenheid bij zijn bedrijf was de uitkomst van de toets een stuk kritischer dan bij de eerste toets: hoog risico. Die woorden kwamen echter niet van Kraak zelf, maar werden later uitgesproken door waarnemend burgemeester Korthuis.

Onjuiste informatie

Die had in juni al kennismakingsgesprekken gevoerd met de kandidaat-wethouders over onder meer de samenwerking in het college ‘als team’. Die gesprekken waren ten tijde van de uitvoering van de integriteitstoetsen. ‘Ik wilde daar niet op vooruitlopen. Wel stelden enkele kandidaten mogelijke integriteitsaspecten aan de orde. Daar heb ik kennis van genomen. Ook het bedrijf  van Kraak kwam voorbij, maar ik ben weggebleven van het bedrijf in relatie tot het wethouderschap.’ Dat veranderde toen Korthuis de risicoanalyses onder ogen kreeg. Bij geen van de kandidaten was sprake van formele beletselen. Uitgangspunt van het bureau is hierbij de informatie die kandidaten zelf aanleveren en mondelinge informatie. ‘Maar er ontbrak informatie en soms was deze informatie voor meerdere uitleg vatbaar of onjuist’, meldde Korthuis aan het bureau.

Gesprek

Daarop nam het bureau opnieuw contact op met meerdere kandidaten. Kort daarna nodigde de burgemeester Kraak uit voor een tweede gesprek, enkele uren voor een belangrijk overleg van de aanstaande coalitiepartijen over de invulling van de portefeuilles. ‘Er waren zodanige zaken naar voren gekomen dat dit niet onbesproken kon blijven. Over de aard en omvang van zijn bedrijf, de mate van zijn activiteit in het bedrijf en de combinatie met het wethouderschap.’ De beoogde portefeuille van Kraak was: economische zaken, landbouw, ruimtelijke ordening, omgevingswet en vergunningen. In eerste aanleg werd dusdanige informatie verstrekt door Kraak dat het bureau niet de werkelijke omvang van het bedrijf kende en het economische belang ervan, vertelt Korthuis. ‘In ons gesprek meldde hij dat wel.’ Het bedrag noemt ze niet. ‘Maar als hier een dreigend tekort op de begroting is met dat bedrag, dan ontstaat er gedoe in dit huis.’ Het bureau vroeg Kraak de situatie alsnog in beeld te brengen. ‘Toen hij die informatie had verstrekt is het advies aangepast naar “hoog risico”.’

Vertrouwen geschaad

Ook had Kraak tegen het bureau gezegd dat Korthuis het risico van zijn bedrijf in relatie tot een mogelijk wethouderschap als ‘beheersbaar’ had beoordeeld. Dat punt is voor Korthuis ‘heel wezenlijk’. ‘Kraak heeft apert onjuiste informatie gegeven over de kennelijke opvatting van de burgemeester over de risico’s van zijn wethouderschap in relatie tot zijn bedrijf.’ Het bureau had dit niet bij haar geverifieerd. ‘Ik heb nimmer “beheersbaar” gezegd, want ik kon het niet zeggen. Het oordeel was aan het bureau. Kraak heeft willens en wetens het bureau op het verkeerde been gezet. Dat heeft hij ook toegegeven in ons gesprek. Die bewering had hij niet mogen doen over de burgemeester. Dat was een onjuiste handeling. Hij heeft ook aangegeven dat hij begrijpt dat hij mijn vertrouwen ernstig heeft geschaad.’

Onderschatting

Kraak meldde verder dat hij geen bedrijfsleider zou aanstellen voor zijn pluimveebedrijf. Hij wilde zelf voluit verantwoordelijk blijven voor de bedrijfsvoering, vertelt Korthuis. Een beheersmaatregel had kunnen zijn dat Kraak een andere portefeuille zou krijgen. ‘Maar zelfs dan zou de afspraak bij het college moeten zijn dat hij niet aanwezig is bij vergaderingen als gesproken wordt over onderwerpen die zijn bedrijf of de landbouw aangaan, zoals stikstof. Dan zou de antenne constant aan moeten staan en men voortdurend moeten kijken of stukken wel geheel of gedeeltelijk onder de ogen van Kraak konden komen. Dat geeft een extra hypotheek op de samenwerking in het team.’ Tijdens het tweede gesprek zei Kraak ook dat hij het wethouderschap ‘er wel even bij zou doen’. ‘Dat is een onderschatting van de rol van de wethouder. Dat doe je er niet even bij. Ook niet met 0,8 fte. In de praktijk word je dan geacht voor 1,2 leveren.’

Secretaresse

Met de kwalificatie ‘hoog risico’ zou een wethouderschap wel ‘een hele moeilijke aangelegenheid’ worden, vond Korthuis. ‘Ik heb toen gedacht: als hij blijft opteren voor het wethouderschap, dan geef ik een negatief advies aan de gemeenteraad. Dat is mijn adviesrol. Ik kan hierin verder gaan dan een rapport alleen. Ik ben geen veredelde secretaresse die het rapport doorgeeft.’ Kraak besloot daarop zich terug te trekken en liet dat een uur later ook weten in het geplande coalitieoverleg, waarop hij vertrok. Volgens Korthuis zei hij daar: ‘Het is mijn eigen besluit. Ik ken mijzelf en ik kan geen afstand nemen van mijn bedrijf.’

Papieren werkelijkheid

Later bevestigde Kraak dit, maar hij zei ook dat het bureau hem in eerste instantie niet had gevraagd naar de omzet van zijn bedrijf. ‘Als het niet wordt gevraagd, geef ik ook geen antwoord. Logisch.’ Naast zijn bedrijf had Kraak de afgelopen vier jaar een ‘volledige, drukke, leidinggevende baan’. ‘Mijn bedrijf is volledig geautomatiseerd. In manuren kost het twee uur per dag. Ik vind het een papieren werkelijkheid om dan een bedrijfsleider aan te nemen. Daar geloof ik niet in.’ Verder was hij wel ‘te voortvarend’ in zijn opmerking dat Korthuis de combinatie ‘beheersbaar’ vond. ‘Ik had graag eerder geweten dat het een mogelijk risico zou zijn geweest. Als hoeder van de raad had ik iets meer van een burgemeester verwacht.’ Hij neemt wel haar uitnodiging aan om koffie met haar te drinken.

Zuiver

‘Vanuit mijn rol als voorzitter van de raad en de hoeder van de integriteit heb gedaan wat de raad mij heeft gevraagd’, aldus Korthuis. Als zij Kraak had geholpen met het zoeken naar een oplossing, dan had de raad haar kunnen verwijten dat zij ‘op een bijzondere manier’ partij had gekozen. ‘Dat heb ik niet gedaan, ik wilde zuiver in mijn rol blijven.’ Ook wilde ze nimmer tornen aan het recht van de raad om wethouders te benoemen. ‘Ik heb wel mijn opdracht uitgevoerd gericht op de uitvoering van integriteitsonderzoeken en de adviesplicht aan de raad. Dat advies heb ik gegeven. Ik ben met de uitkomsten aan het werk gegaan, nadat er onafhankelijk onderzoek is geweest. Ik heb dus het werk gedaan wat de raad mij heeft opgedragen.’

Ondernemers

De vraag die bleef hangen is: kunnen ondernemers eigenlijk wel wethouder worden? ‘Wel degelijk’, aldus Korthuis. ‘Het mooiste voorbeeld is op Urk. Een oud-wethouder werd daar tijdelijk wethouder om een partijgenoot gelegenheid te geven zakelijke belangen op afstand te zetten, zodat hij zonder verdere integriteitsvraagstukken het wethouderschap kon vervullen.’ Voor fractievoorzitter Berend Leistra (ChristenUnie) reden om te vragen of een ondernemer ook in Ooststellingwerf wethouder kan worden. Korthuis antwoordt daarop bevestigend. ‘Mits er wordt voldaan aan de integriteitsaspecten. Als je bijvoorbeeld een levendige postzegelhandel hebt, dan kan dat.’ Leistra reageert schamper op die opmerking. ‘Als dat uw beeld is van een bedrijf in Ooststellingwerf, dan moet u zich schamen.’