Twee uitgelezen digitale kansen

Er komen Europese wetten op ons af. De zin roept het beeld op van een konijn dat angstig in de koplampen kijkt. In augustus publiceerde de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) een zestig pagina’s tellende analyse van dertien EU-wetten in het digitale domein, waarmee gemeenten onvermijdelijk te maken krijgen.

Wat rest: ‘Benader de Europese wetten integraal.’ ‘Toon daadkracht en leiderschap’ bij alle verplichtingen, en investeer in uitvoeringstoetsen en bewustwordingscampagnes.

Gelukkig is EU-wetgeving al eerder te beïnvloeden. Het rapport is een analyse van de digitale transitie van het lokaal bestuur, die lidstaten en het Europees Parlement in de steigers zetten. Omdat medeoverheden en uitvoeringsorganisaties soms zijn overvallen door EU-regelgeving (de AVG, luchtkwaliteitsrichtlijnen) wil de VNG vroeg in kaart hebben welke beleidsverandering van gemeenten wordt gevraagd en welke investeringen nodig zijn . zeker nu sprake is van nieuwe, onvoorspelbare technologie en algoritmes. Het kenniscentrum Europa Digitaal maakte in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken al een digitaal overzicht van EU-regelgeving.

Sommige wetten zijn al af. De Raad, waaronder lidstaat Nederland, en het Europees Parlement publiceerden na lange onderhandelingen wetsteksten over open data, netwerkveiligheid en antiwitwasregels. Een aantal in de vorm van een ‘act’; newspeak voor een verordening. Zo is sinds vorige maand de databeheer-verordening geldig in Nederland. Lang onderhandeld is er ook over EU-richtlijnen op het terrein van e-privacy, e-commerce en klokkenluiders. Richtlijnen moeten worden geïmplementeerd in Nederlandse wetgeving.

Het VNG-rapport noemt de data waarop die omzetting gereed moet zijn . maar ook die fase van het beleidsproces biedt kansen. Onderzoek toont aan dat EU-omzetting een politiek proces is . richtlijnen worden door wetgevingsjuristen en bewindspersonen gemodelleerd in een nationale wet, soms met een eigen politieke twist of ‘nationale kop’. Hoe dan ook beslissen Kamerleden en senatoren, waar gemeenten (partijpolitiek, of via hun belangenbehartigers) veel ingangen hebben. Dat klinkt toch wat anders dan ‘Brussel besluit’.

Dat geldt eens temeer voor aankomende digitale wetgeving. Bepalende discussies, stelt het rapport, nu ‘de Commissie’ over een aantal wetten onderhandelt. Bedoeld wordt de Commissie als penvoerder; onderhandeld wordt er tussen ambtenaren van de 27 landen, onder wie een Nederlander, en het Europees Parlement. Die Commissievoorstellen kwamen niet uit de lucht vallen: er waren consultaties, waar elke natuurlijke of rechtspersoon (koepel, gemeente, bezorgde burger) aan mee kon doen. Bezorgde uitvoerders met praktijkkennis zijn altijd welkom bij de Commissie.

Het rapport roept op ‘integraal en met daadkracht’ gemeentelijke belangen in te brengen. Dat gebeurt door de EU-liaisons van de medeoverheden in Brussel, in gesprek met onderhandelaars van de Nederlandse permanente vertegenwoordiging bij de EU. Het rijk, dat over de EU-begroting onderhandelt, kan helpen door de kaders van programma’s en fondsen zo aan te passen dat er financiering is voor de taaie lokale implementatie van EU-beleid.

Binnenslands doemen twee uitgelezen kansen op om volksvertegenwoordigers te voeden met zorgen over de digitale transitie. De honderdvijftig Tweede Kamerleden die op 22 november worden verkozen, behandelen alle nieuwe en te implementeren EU-wetgeving. De regering stuurt hen het Nederlandse startstandpunt, het (jargon-alert) ‘BNC-fiche’, waarover VNG, IPO en UvW meepraten, en steeds updates over de onderhandelingen.

Uitvoeringskennis is nodig; bij de Tweede Kamerbehandeling van de gewraakte Single Digital Gateway kwam van maar een handvol fracties inbreng. Het Europees Parlement is een tweede democratische pleisterplaats voor bezorgde uitvoerders. Na de verkiezingen van juni staan 31 Europarlementariërs aan de lat om in hun politieke groep te besluiten over amendementen op de digitale EU-wetgeving. Het is voer voor verkiezingsdebatten hoe de kandidaten kijken naar de impact van EU-wetgeving op onze medeoverheden.