Met tuitende oren terug uit Brussel

Inmiddels zijn alle provinciebesturen een aantal maanden aan de slag. Uit vrijwel alle coalitieakkoorden spreekt Europese ambitie − maar hoe vertaal je die in lokale organisatie en actie? De timing van de Week van de regio’s en steden; een jaarlijks Europees congres met 20.000 bezoekers, kon daarom niet beter.

Elke dag reizen honderden Nederlanders op het retourtje Brussel. Voor ontmoetingen, overleg en onderhandelingen met de 26 andere lidstaten, de Europese Commissie en het Europees Parlement. En met andere regio’s met kantoren in de EU-hoofdstad. Voor de kennismaking met dat politiek-bestuurlijke knooppunt vormden de EU-regioweek een uitgelezen startpunt. In Brussel werkende Nederlanders verwelkomden touringcars en treincoupés vol wethouders, raadsleden, gedeputeerden en Statenleden. Ze werden toegesproken door de vertrekkende Nederlandse permanente vertegenwoordiger, Robert de Groot. Hij leidt nog enkele weken ‘de PV’, het verzamelkantoor van tachtig Nederlandse onderhandelaars van ministeries, de politie en De Nederlandsche Bank.

De QR-code op het sleutelkoord dat het Huis Nederlandse Provincies had ontworpen, gaf toegang tot een wandelroute door de Europese wijk. Bij de inhoudelijke afdelingen (‘DG’s’) van de Europese Commissie waren bilaterale overleggen gepland. Kabinetschef Diederik Samsom (hij heeft sinds de benoeming van Wopke Hoekstra als Eurocommissaris een nieuwe baas) sprak de verzamelde gedeputeerden en Statenleden toe in de 18e--eeuwse adellijke balzaal ‘Concert Noble’.

Zet niet alleen in op het adviserende Comité van de regio’s, was zijn boodschap. Het rapporteurschap aldaar opent deuren en geeft de mogelijkheid om EU plannen te amenderen, weet de Noord-Brabantse gedeputeerde Martijn van Gruijthuizen, als ‘schaduw’rapporteur voor Europese chipswetgeving. Maar, aldus Samsom, bepleit als provincies ook samen de regionale stem. Hoe, dat staat beschreven in een nieuw online naslagwerk van het Huis van de Provincies, met tips en suggesties voor het ‘retourtje Brussel’.

Tijdens de paneldiscussie, tussen radiomaker Tim de Wit, de Vlaamse diplomaat Axel Buyse en schrijver dezes, bracht ik naar voren dat de Europese Commissie 2024-2029 vooral een uitvoeringscommissie zal zijn. Bij het werkend maken van Europese wet- en regelgeving heeft het rijk de praktijkkennis van medeoverheden keihard nodig. Omgekeerd kunnen ministeries helpen bij het ondersteunen van de ambitie om EU programma’s ten bate te laten komen van burgers en ondernemers. Zo wil Limburg de EU om hulp vragen bij een ‘Blijversfonds’ voor boeren met een te hoge stikstofuitstoot. De organisatie van zo’n Europese lobby vergt bestuurlijke aandacht , kennis en capaciteit in het provinciehuis.

De gesprekken gingen over energietransitie, de kaderrichtlijn water, circulaire economie en, natuurlijk, over de wolf. Dat roofdier houdt in heel Europa gebiedsbestuurders bezig. Het is verleidelijk om als geplaagde provinciebestuurder subiet een bilateraal onderhoud in Brussel aan te vragen. Maar een provincie op Nederlandse schaal is niet meer dan een vlekje op de Europese kaart. Optrekken met buurregio Noordrijn-Westfalen (18 miljoen inwoners) heeft aanzienlijk meer impact. Zuid-Holland, Overijssel, Limburg en Gelderland werken er samen in een kantoor, Grenspost Düsseldorf.

Ook Den Haag is een stop op het retourtje Brussel. Medeoverheden spreken mee in de standpuntbepaling over nieuwe Commissievoorstellen. Of ze ook bij de onderhandelingen met lidstaten en het Europees Parlement worden betrokken, is in de praktijk afhankelijk van de verantwoordelijke ministeries. En van de eigen oplettendheid: over de te vormen bodemrichtlijn vindt regelmatig interbestuurlijk overleg plaats.

De Eerste en Tweede Kamer behandelen alle Europese onderhandelingen, dus ook politieke kanalen naar de fracties staan open voor lokale en regionale zorgen en belangen. De bestuurders en volksvertegenwoordigers vertrokken uit Brussel met tuitende oren en stapels informatie over een meerlagig speelveld, waarop alle kansen moeten worden benut.

Deze publicatie is mede mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage van het mediafonds van de Europese Unie.