‘Meldingen worden regelmatig niet goed opgepakt’

Bijna elke maand is er wel een organisatie in Nederland waar een misstand wordt vermoed dat de belangen van de samenleving schaadt. Bovendien ondervinden veel werknemers die intern een misstand melden benadeling door hun werkgever als gevolg van die melding, iets wat wettelijk verboden is. Dat blijkt uit het Jaarverslag 2021 van het Huis voor Klokkenluiders.

208 adviesverzoeken

Voorkomen dat melders van misstanden op de werkvloer worden benadeeld en actief inzetten op betere wetgeving. Dat noemt het Huis voor Klokkenluiders zijn meest in het oog springende activiteiten in 2021. Vorig jaar ontving het Huis 208 nieuwe verzoeken om advies, waarvan in ten minste elf gevallen een werkgerelateerde misstand wordt vermoed. Een paar voorbeelden van vermoede misstanden waarover het Huis in 2021 meldingen of adviesvragen heeft ontvangen zijn misbruik van overheidsgeld door een gemeente en een angstcultuur onder werknemers bij een sociale werkvoorziening.

Interveniëren

Het Huis probeert bij werkgerelateerde misstanden vroegtijdig te interveniëren om de misstand en eventuele benadeling van de melder snel te stoppen. Soms kan het Huis ook achteraf onderzoek verrichten naar een bepaalde meldsituatie. In 2021 liepen er zeven uitgebreide onderzoeken naar zo’n situatie, waarvan er twee zijn afgerond. Vorig jaar kwam 55 procent van de nieuwe klokkenluiderszaken uit de semipublieke sector, 27 procent uit de private en 18 procent uit de publieke sector.

Lippendienst

Volgens het Huis komt het nog te vaak voor dat werknemers die bij hun werkgever een misstand melden worden benadeeld. Voorbeelden daarvan zijn isoleren, overplaatsing, contractbeëindiging, slepende procedures of ontslag. Het Huis zette daarom in op meer ondersteuningsmaatregelen, sanctiebevoegdheden, interventiemogelijkheden en de wettelijke verankering van de preventie- en kennistaak. ‘Ons beeld is dat bedrijven en organisaties nog onvoldoende investeren in een goed functionerend en gedragen integriteitsbeleid’, aldus Huis-voorzitter Wilbert Tomesen. ‘Meldingen worden regelmatig niet goed opgepakt, de melder wordt niet altijd serieus genomen en het lijkt erop dat veel organisaties slechts lippendienst bewijzen aan het belang van integriteit binnen de eigen muren.’

IntegriteitsWijzer

Integriteitsbeleid binnen Nederlandse organisaties kan vaak beter, bleek al uit een verkenning die het Huis in 2021 hield onder integriteitsmanagers. Zij krijgen vaak te weinig tijd en ruimte om hun functie uit te kunnen oefenen en bij het management is er vaak onvoldoende urgentiebesef voor het stevig verankeren van integriteitsbeleid. De verkenning resulteerde onder meer in de ontwikkeling van de IntegriteitsWijzer, een gratis online tool waarmee bedrijven en organisaties gemakkelijk hun integriteitsbeleid kunnen toetsen. Vragen over hun integriteitsbeleid gingen in 2021 vooral over de invoering van de EU-richtlijn voor klokkenluiders en de verplichte meldregeling voor werkgevers.

Thuiswerken

De 208 adviesverzoeken van 2021 waren er trouwens minder dan de 250 in 2020. In dat jaar was er vanaf de eerste lockdown een afname van de maandelijkse instroom van adviesverzoeken. Mogelijke oorzaak van de afname in 2021 is dat mensen door corona veel meer thuiswerkten en daardoor minder in aanraking kwamen met mogelijke maatschappelijke misstanden op het werk, denkt het Huis. ‘Het is ook goed denkbaar dat mensen in die periode andere prioriteiten hadden.’ Het Huis verwacht dat het aantal adviesverzoeken weer zal toenemen na afloop van de coronamaatregelen en als de klokkenluidersrichtlijn in wetgeving is omgezet.