Druk op wethouders bedreigt lokaal bestuur

Meer wethouders stoppen om persoonlijke of gezondheidsredenen, schrijft Binnenlands Bestuur. De uitkomst van het onderzoek waarop deze conclusie is gebaseerd is reden tot zorg. De wethouder neemt complexe beslissingen met directe consequenties voor inwoners en draagt een grote verantwoordelijkheid. Als een functie zo’n zware wissel trekt op het persoonlijke leven en de gezondheid van zoveel mensen, dan is er meer aan de hand dan een individuele burn-out. Dan is dat een bedreiging voor het lokaal bestuur.

Niet alleen door de decentralisaties van de afgelopen jaren, maar ook taken die al decennia bij de gemeente liggen worden in de uitvoering steeds complexer.

Als een wethouder uitvalt, nemen collega’s de dossiers vaak (tijdelijk) over, zodat de werkdruk voor hen toeneemt. De wethoudersvereniging wil daarom af van de beperking op het aantal wethouders van gemeenten.

En dan komt de kwestie geld om de hoek kijken.

Al jaren is het devies in overheidsland: overheidsgeld is geld ván inwoners, en dus ook vóór die inwoners bedoeld. Dat klinkt heel mooi, maar betekende ook rigoreuzer ingrijpen dan goed is voor de democratie.

Minder of deeltijdwethouders bijvoorbeeld, zodat je op papier minder geld uitgeeft aan ‘onszelf’. Deze financiële ingrepen om de overheid te verkleinen, miskennen het feit dat dit geld niet naar ‘onszelf' gaat, als politiek of overheid, maar naar de essentie van ons samenlevingssysteem: de democratie. Eigenlijk moet het motto zijn: op de democratie bezuinig je niet. Die is veel te kostbaar.

In mijn praktijk zie ik wethouders met een groot verantwoordelijkheidsgevoel, die graag benaderbaar voor inwoners zijn. Daardoor ontstaat ook een situatie waarin de ‘uitknop’ niet meer vindbaar is, omdat álles belangrijk is. Hoewel dat een recept is voor stressklachten, is de hoge uitval is niet alleen een individuele kwestie. De politieke cultuur en het systeem moeten ook veranderen.

We moeten aan de slag op het systeem niveau, zoals ik de voorzitter van de wethoudersvereniging Axel Boomgaars op Radio 1 hoorde zeggen: geen beperking op het aantal wethouders, deeltijdwethouders afschaffen. En ook: regel de financiën, zodat het lokaal bestuur de taken ook kan uitvoeren.

We moeten ook aan de slag met de politieke cultuur. Om hulp kunnen vragen, nog voordat er een probleem is. In het artikel in Binnenlands Bestuur staat namelijk ook dat wethouders stoppen om uitval te voorkomen. Dat de balans werk-politiek-privé zo wringt, dat het ten koste gaat van het persoonlijk welzijn. Onderlinge verhoudingen, de cultuur in de raad en het stadhuis spelen daarbij allemaal een rol.

Elke gemeente verdient een bestuur met de bestuurders die hoofd- en bijzaken kunnen scheiden en complexe besluiten kunnen nemen. Iets wat voor een brein onder te hoge druk niet meer mogelijk is.

Genadeloos je energie en agenda beschermen is iets dat je op individueel niveau kunt leren, maar wat we als politieke bestuurscultuur ook moeten integreren. Niet alles wat we willen kan. En dat is heel gezond.

Kiki Bakker, coach voor politiek en overheid