‘Doorbraak’ in beleid voor klokkenluiders

Zo kritisch als hij dit voorjaar was, zo opgetogen is hij nu. Mark Bovens, hoogleraar bestuurskunde, meent dat minister Ter Horst (Binnenlandse Zaken, PvdA) op de goede weg is met het klokkenluidersbeleid. De Utrechtse hoogleraar spreekt zelfs van een ‘doorbraak’. In april rapporteerde een evaluatiecommissie onder leiding van Bovens aan Ter Horst dat er veel mis was met het beleid rond klokkenluiders. Bestaande regelingen beschermden in de praktijk vooral de organisaties tegen potentiële klokkenluiders, in plaats van andersom, concludeerde Bovens.

Volgens hem heeft Ter Horst de vernietigende conclusies het juiste vervolg gegeven. Hij noemt het positief dat bestaande regelingen tussentijds worden verbeterd. Zo kunnen ook ex-ambtenaren en bijvoorbeeld uitzendkrachten voortaan misstanden aan de kaak stellen. Daarnaast wordt vastgelegd dat meldingen vertrouwelijk en anoniem kunnen worden gedaan. Ook wordt een expliciet verbod ingesteld om klokkenluiders te schorsen, ontslaan of salarisverhoging te onthouden.

Vorige week kondigde Ter Horst bovendien aan dat het kabinet aankoerst op een centraal, onafhankelijk meldpunt voor klokkenluiders in de publieke én private sector. De minister heeft hierover overeenstemming bereikt met haar collega Donner (Sociale Zaken en Werkgelegenheid, CDA). Zo komt het kabinet niet alleen tegemoet aan een aanbeveling van Bovens. Ook wordt uitvoering gegeven aan een motie die in juni in de Kamer is aangenomen. In deze motie, een initiatief van PvdA’er Pierre Heijnen, wordt aangedrongen op ‘een actieplan voor de publieke en private sector’. Bovens is verheugd over de nieuwe ontwikkelingen. ‘Dat Ter Horst en Donner dit gezamenlijk onderschrijven, is een behoorlijke stap voorwaarts. Een doorbraak. Ik vind dit echt heel positief’, zegt de hoogleraar.

Misstanden

Het kabinet wil dat het op te richten meldpunt ook een verwijs- en adviesfunctie krijgt. Bovens had het in april precies zo geadviseerd: ‘Een Steunpunt Klokkenluiden kan in de eerste plaats potentiële klokkenluiders vertrouwelijk informeren en adviseren over hoe om te gaan met dilemma’s en misstanden, welke mogelijkheden er zijn om de vermoede misstanden te melden, en welke bescherming de melder geniet. Ook kunnen profit- en nonprofit- organisaties advies krijgen bij het inrichten van klokkenluidersregelingen en over het voorkomen van klokkenluiden.’

De ministers hebben inmiddels aan de Stichting van de Arbeid en de Raad voor het Overheidspersoneelsbeleid gevraagd hoe het gewenste meldpunt moet worden ingericht. Als deze adviezen komend voorjaar beschikbaar zijn, zal het kabinet een definitief besluit nemen. ‘Een meldpunt zoals nu voorgesteld’, zegt Bovens, ‘kan heel veel scherpe kanten afvangen. Gevallen waarin dit niet lukt, moet je nader kunnen onderzoeken. Als het onafhankelijke meldpunt inderdaad de mogelijkheid krijgt om onderzoek te doen, moet het natuurlijk wel beschikken over de juiste expertise, middelen en bevoegdheden. Ik wacht in spanning af.’