‘Compacte aanbeveling rekenkamer eerder overgenomen’

Lokale rekenkamers die willen dat gemeenteraden hun aanbevelingen omzetten in beleid, kunnen beter zorgen voor een aantrekkelijke vormgeving van hun rapportages, mét een bestuurlijke samenvatting. Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit Leiden.

Wat bepaalt of aanbevelingen van lokale rekenkamers worden overgenomen of niet? Dat onderzocht bestuurskundige Marléne Derksen van de Universiteit Leiden. Volgens haar rapport De (on)macht van de lokale rekenkamer zijn er mogelijk drie elementen die bepalen of adviezen van rekenkamers worden opgevolgd. Ze deed onderzoek in Tiel, Zutphen, Doetinchem en Harderwijk.

Polarisatie

Eerder onderzoek had uitgewezen dat veel polarisatie binnen de gemeenteraad over (het onderwerp van) het rekenkamerrapport ertoe leidt dat aanbevelingen niet worden overgenomen. Vooral de ‘niet-gepolitiseerde’ onderwerpen zouden dus eerder doorwerken in het beleid. Dat beeld wordt nu door Derksen bevestigd, hoewel genuanceerd. ‘In drie van de veertien rapporten die ik heb onderzocht spelen andere variabelen een rol waardoor adviezen niet doorwerken, zoals de gemeentelijke financiën. Om die reden kan niet met zekerheid worden gesteld dat polarisatie van invloed is op doorwerking.’ Daarvoor zouden meer gemeenten moeten worden onderzocht.

Sociale media

Ook berichten op Twitter over onderwerpen waarover de rekenkamers rapporteren zouden een rol kunnen spelen bij de doorwerking in beleid. Derksen analyseerde de tweets van alle politieke partijen (in de vier gemeenten) die een of meer zetels hadden in de gemeenteraden tussen 2014-2018. In Doetinchem ging het bijvoorbeeld over zo’n tienduizend tweets. ‘De verwachting was dat aandacht voor het onderwerp van het rekenkamerrapport – via Twitter of via het benoemen daarvan tijdens raadsvergaderingen – indirect zou leiden tot het eerder overnemen van adviezen’, zegt Derksen. ‘Maar uit mijn onderzoek kunnen geen harde conclusies worden getrokken over sociale mediaberichtgeving en de effecten op het beleid.’ Kortom: sociale mediaberichtgeving over rekenkameronderwerpen lijkt het beleid niet te beïnvloeden.

Vormgeving

Dat is anders met de derde hypothese die Derksen onderzocht: de ‘vormgeving’ van het rapport kan mogelijk bepalen of adviezen worden overgenomen. Eerder onderzoek toonde al aan dat de toegankelijkheid, de wijze van communiceren en presentatie van beleidsadviezen een rol speelt bij doorwerking. ‘Er dient een balans te zijn tussen volledigheid en relevantie’, zegt Derksen. ‘Omdat dikke rapporten niet uitnodigen tot lezen moet de rekenkamer de hoofdboodschap bondig verwoorden. Een oplossing hiervoor is een opdeling in een bestuurlijk rapport en het onderzoeksrapport. Het bestuurlijk rapport moet een samenvatting zijn waarin het doel, het belang, de conclusies en de aanbevelingen voor de gemeenteraadsleden zo kernachtig mogelijk worden omschreven.’

Kernachtig

Uit Derksens onderzoek blijkt dat aanbevelingen uit rekenkamerrapporten met een ‘bestuurlijk hoofdstuk’ vaker worden overgenomen dan adviezen uit rapporten zonder zo’n opdeling. ‘Indien de kernboodschap compacter is – dus weinig pagina’s – worden méér adviezen overgenomen.’

Derksen adviseert rekenkamers dan ook dat ze hun rapporten beginnen met een bestuurlijk deel met een kernachtige samenvatting van de bevindingen en de praktische handvatten. ‘Deze presentatie trekt de aandacht en zorgt voor overzichtelijkheid. Dat is belangrijk nu gemeenteraadsleden worden overladen met papier.’