Digitaal stemmen roept vragen op

Men moet immers wel verder met de burgemeester. Om die reden heeft het Genootschap van Burgemeesters een sterke voorkeur voor de hoofdelijke stemming. Bij een hoofdelijke stemming wordt kleur bekend en kan iedereen zien wie voor of tegen heeft gestemd. In die bijdrage beklemtoonde ik de betekenis van het wettelijke systeem waarbij aan de lokale autonomie wordt overgelaten voor welke stemprocedure wordt gekozen. En om die reden past het niet dat de minister van Binnenlandse Zaken (BZK) of de wetgever voor gaat schrijven in welke gevallen voor de ene of de andere procedure wordt gekozen.

Lezers attendeerden mij erop dat er in de praktijk nog een derde stemwijze voorkomt en dat is het digitaal stemmen. Deze manier van stemmen komt bijvoorbeeld voor in de gemeente Hilversum. Dat gaat als volgt. Over alle zaken wordt digitaal gestemd. Er mag alleen voor of tegen worden gestemd. Blanco stemmen is niet toegestaan omdat de stemming dan nietig is. Het aantal stemmen moet overeenkomen met het aantal leden dat de presentielijst heeft getekend. Op het scorebord verschijnt vervolgens de uitslag. Per fractie en nader gespecificeerd per persoon.

Deze wijze van stemmen roept een aantal vragen op. In de wettelijke stemprocedure wordt op basis van art. 32 lid 1 gevraagd of een van de leden stemming wil. Indien dat niet het geval is, wordt gevraagd of er behoefte is aan het afleggen van een stemverklaring. Wordt ook daar geen prijs op gesteld, dan is het voorstel met algemene stemmen aangenomen. Die werkwijze kan aangeven dat er over een voorstel grote en een raadsbrede consensus bestaat.

De indruk bestaat dat in het stemsysteem van Hilversum deze fase bij stemming over zaken in alle gevallen wordt overgeslagen. In dat geval ontstaat er spanning met het wettelijke voorschrift. Ook bij het digitaal stemmen moet deze mogelijkheid tot uitdrukking komen en om die reden zou de raadsvoorzitter in alle gevallen eerst moeten peilen of überhaupt wel op stemming prijs wordt gesteld.

Ook is het de vraag of het stelsel van hoofdelijke oproeping bij een digitale stemming wel voldoende tot zijn recht komt. De hoofdelijke stemming is bij uitstek een persoonlijke aangelegenheid die tot uitdrukking brengt dat raadsleden weliswaar functioneren in partij- en fractieverband, maar uiteindelijk een geheel eigen verantwoordelijkheid dragen voor het besluit. In het systeem van Hilversum ligt een sterke nadruk op het collectieve fractieverband. Bij digitaal stemmen kan ook door anderen de knop voor- of tegen worden ingedrukt.

Het wettelijke systeem van de hoofdelijke oproeping kent ook de mogelijkheid dat raadsleden niet meedoen aan de stemming. In die gevallen meldt het betreffende raadslid dit aan de raadsvoorzitter, verlaat vervolgens even de vergadering en bij het voorlezen van de namen wordt dit raadslid overgeslagen. Dat is niet zonder betekenis. Er zijn evidente gevallen waarin stemonthouding noodzakelijk is, maar ook als die evidentie er niet is, wordt vaak door burgemeesters of fractievoorzitters aan raadsleden geadviseerd om zich maar even terug te trekken. In kwesties waar een mogelijke schijn van belangenverstrengeling aan de orde is, kan dit een elegante way out zijn.

Ook om die reden is het digitale stemsysteem in Hilversum te rigide en zijn aanpassingen in de werkwijze noodzakelijk. Nu waarschijnlijk in de toekomst ook andere gemeenten de digitale stemming zullen gaan gebruiken, is het wenselijk na te denken hoe daar het beste vorm en inhoud aan kan worden gegeven.