De verborgen ramp van de coronacrisis

Het hoort bij deze laatste fase van een crisis, vertelde de crisiswetenschapper des vaderlands Marco Zannoni, dat we nu even alleen nog maar goed nieuws verdragen. Dalende besmettingscijfers willen we zien en berichten over een Route du Soleil die weer opengaat.

Nu even geen nieuwe beroepsgroepen die óók nog geld moeten krijgen of analyses over een mutatie van het virus die ons dit najaar weer terug bij af brengt. Op vakantie willen we eerst, en daarna moeten we snel door met al die andere opgaven die nog op de plank liggen: stikstof, klimaat, woningbouw, enzovoorts. Zelfs het nationale herstelplan dat een paar maanden geleden nog zo nodig leek om ons uit de afgrond te houden, is vergeten. De formatie voelt feitelijk overbodig. Een kwestie van wachten tot Rutte geen actieve herinnering meer heeft aan de verkiezingen, zodat het kabinet weer op de oude normale voet verder kan.

Ook het wetenschappelijk onderzoek naar de impact van de coronabestrijding op het binnenlands bestuur ontsnapt niet helemaal aan dit sentiment. Dé vraag van dit moment is: wat nemen we mee uit deze crisistijd. De regio’s? Het digitale vergaderen? Een centraler georganiseerde GGD? Die vragen lijken meer aandacht te krijgen dan de dingen waar we vooral niet te lang mee door moeten gaan, zoals de dominantie van bestuurders en deskundigen waar elke democratie in een crisistijd onder lijdt. Daar wordt ook wel voor gewaarschuwd, maar dat komt bij het natafelen over de crisis dus allemaal wat minder over het voetlicht dan het goede nieuws waar we te lang op hebben moeten wachten.

Wellicht is het deze zomerroes van desinteresse in slecht nieuws die veroorzaakt dat ik zo weinig teruglees van de verhalen die wethouders met jeugd en onderwijs in hun portefeuille mij vertellen. Zij hebben het over een verborgen ramp die zich tijdens de tweede lockdown in het lager onderwijs heeft voltrokken. Wat de verpleeghuizen in de eerste lockdown overkwam, gebeurde de basisscholen in de tweede: ze trokken aan een ongelooflijk kort eindje.

We herinneren ons nog wel het absurde argument dat het sluiten van de scholen goed was voor het thuis houden van de ouders. Minder bekend is dat het maximaal opschalen van het bron- en contactonderzoek bij de GGD ten koste ging van, jawel, de jeugd gezondheidszorg. Dat heel wat kinderen na de lockdown überhaupt niet meer terug zijn gekomen op school terwijl de capaciteit ontbreekt om hen weer op te sporen. Dat kinderen naar school terugkomen die zo dik zijn geworden dat ze nauwelijks meer te herkennen zijn. Enzovoort. En dat natuurlijk allemaal zwaarder en heftiger waar de gezinnen kwetsbaarder en de scholen zwakker zijn.

Anders dan bij de verpleeghuizen zullen de effecten van deze verborgen ramp in het lager onderwijs nog jaren na-ijlen. Want met een zak geld is dit niet af te kopen, als het al zou lukken het geld op de juiste scholen te laten landen. De internationale kinderrechtenorganisatie Kids-Rights verwacht dat Nederland de aankomende jaren gaat zakken op de relevante indexen, omdat andere landen hun kinderen niet als biologische enkelbanden hebben ingezet. Sinds het begin van de crisis is een groep wetenschappers bezig met onderzoek naar corona als stresstest voor het binnenlands bestuur.

De resultaten van dit onderzoek verschenen het afgelopen jaar op coronapapers.nl, waar ook het slotgesprek met onder anderen Marco Zannoni zal verschijnen. En ondertussen dient zich een nieuwe uitdaging aan: corona als stresstest voor de lokale democratie. Zullen de gemeenteraadsverkiezingen gaan over wat wij het liefste willen horen of over wat er echt in het lager onderwijs is gebeurd?