Het einde voor politieke partijen

Moet dat niet de conclusie zijn na de laatste gemeenteraadsverkiezingen. De opkomstcijfers dalen keer op keer. Ongetwijfeld komen er nu de nodige onderzoeken. Waarvan de uitkomsten vele variabelen en nuances zullen laten zien en iedereen wel iets van zijn gading vindt.

Terwijl steeds duidelijker is dat in ons partijpolitieke systeem de politieke partij nauwelijks meer in staat is inwoners te mobiliseren. De helft van de inwoners vindt het niet de moeite waard, gebruik te maken van het recht tot stemmen. Zo kan het nu gebeuren dat in gemeenten bijvoorbeeld een partij waarop circa 5% van de kiesgerechtigden heeft gestemd het voortouw neemt bij de vorming van een dagelijks bestuur. Zo kan het gebeuren dat de afgelopen raadsperiodes het aantal wethouders van buiten de gemeente gestaag toeneemt, omdat in de eigen gemeente geen geschikte kandidaten (zouden) zijn.

Moet de conclusie niet gewoon zijn dat politieke partijen niet meer in staat zijn, te idealiseren, te motiveren, te mobiliseren. Maar ook niet in staat zijn ruimte te bieden aan ontwikkelingen die de lokale democratie kunnen versterken. Met als ultiem effect dat het einde van het eigen bestaan van de politiek partij in zicht komt.

De vele rapporten uit de afgelopen jaren ten spijt. De daarin geuite ideeën en suggesties zijn keurig gesmoord. Denk eens aan de uitkomsten van het burgerforum Kiesstelsel in 2006. Maar ook de ideeën over referenda, over loten, over de gekozen burgemeester of de gekozen informateur etc. Behalve praten en onderzoeken gebeurt er niets. Na de schoolstrijd en strijd rondom algemeen kiesrecht honderd jaar geleden lijkt zelfgenoegzaamheid langzaam maar zeker in het partijpolitieke systeem geslopen te zijn. Voeg daarbij het gebrek aan experimenteer zin dat ons land kenmerkt en de verklaring van rustig voortkabbelen is gegeven. Hoe lang nog vraag je je bij elke verkiezing of elke politieke kwestie weer opnieuw af. Want het effect van de gestage daling van opkomstcijfers en vertrouwenscijfers maakt dat het einde van het partijpolitiek systeem toch echt in zicht komt.

Maar wat dan? Mij is ooit verteld dat in de toekomst kijken behalve voor waarzeggers slechts voor profeten en organisatieadviseurs is weggelegd. Ik waag me dus niet aan voorspellingen. Maar voel meer voor de suggestie om tijd te nemen voor experimenten. En dat met name te doen op lokaal niveau. Want experimenten bieden mogelijkheid tot leren. Dus geef gemeenten de ruimte wel of niet met een gekozen burgemeester te werken. Of de maximale zittingsduur van de raad te bepalen. Of de formateur te kiezen. Met referenda te werken. Loten van zetels toe te laten. In het laatste geval is het idee van Hans Hagen om gewoon uit te gaan van de kiesdrempel (aantal kiesgerechten gedeeld door het aantal zetels). En de niet behaalde zetels te verloten. In Almere bijvoorbeeld zou dat betekenen dat zo’n 28 zetels aan loting ten deel vallen. Hoeveel in uw gemeente? Laat het daar niet bij maar ga als gemeente ook eens het takenpakket vanuit het Rijk aan een kritische blik onderwerpen.

Laten we niet bang zijn en kijken waar dergelijke experimenten de inwoners in positieve zin raken. Dan is de stap naar algemene regelgeving veel eenvoudiger. En wie weet brengt het ook een vitalisering van het partijpolitieke systeem met zich mee.