De nieuwe burgemeester is een oude man

Jong bestuurlijk talent dat burgemeester wil worden, is er volgens de Limburgse commissaris van de koningin Léon Frissen genoeg. Maar de kans om als jonge dertiger burgemeester te worden, is er niet. ‘In Limburg is maar één burgemeester jonger dan veertig jaar, terwijl ik alle moeite doe voor jonge kandidaten. Ik heb echter geen doorzettingsmacht. Alles moet in goed overleg met de vertrouwenscommissie. Punt is dat de gemiddelde leeftijd van de leden van die commissie schril afsteekt bij de jonge sollicitanten. Je kunt in dit land als 32-jarige eenvoudiger minister worden dan burgemeester.’

De vijver van burgemeesterskandidaten verschraalt ook door het grote afbreukrisico. Frissen: ‘De gemeenteraad verandert telkens van samenstelling na de verkiezingen. De burgemeester moet mee veranderen en dat wordt meegenomen bij de afweging om te solliciteren.’ Herbenoeming is geen vanzelfsprekendheid. In het Brabantse Oisterwijk verdwijnt per 1 januari burgemeester Kortmann. De raad zegt toe te zijn aan een andere burgemeester.

Salaris

De hoogte van het salaris (bruto ongeveer zesduizend euro per maand in een gemeente met tien- tot twintigduizend inwoners) is volgens Frissen in kleine gemeenten geen belemmering om te solliciteren, wel in grote gemeenten. ‘Voor het volk is de burgemeester van Maastricht de eerste burger van de gemeente, maar hij is de nummer 1500 als we naar zijn salaris kijken. Voor veel mensen van buiten het openbaar bestuur is dat een reden om te zeggen: “Burgemeester? Dat ga ik niet doen”.’

De Noord-Hollandse commissaris van de koningin Harry Borghouts wijst op de combinatie van salaris en verantwoordelijkheid van burgemeesters in grote gemeenten. ‘Het korpsbeheerderschap is niet meegenomen in het salaris van de burgemeester van een centrumgemeente. Dat is niet juist. En straks worden aan deze burgemeester ook eisen gesteld als voorzitter van de veiligheidsregio. Je moet je daarom afvragen of het burgemeesterssalaris niet te laag is.’ Borghouts merkt soms ook de nadelen van het woonplaatsvereiste voor burgemeesters. Kandidaten voor het burgemeestersambt in gemeenten in het Kennemerland en het Gooi worden met forse huizenprijzen geconfronteerd. ‘Iedereen moet burgemeester kunnen worden en niet worden tegengehouden omdat hij toevallig geen geld heeft. Als de woningmarkt krap is, beweeg ik de raad altijd om daar wat aan te doen.’

Frissen en Borghouts zijn het met de Zuid-Hollandse commissaris Jan Franssen eens dat het sollicitantenbestand verschraalt en dat dit de kwaliteit van het openbaar bestuur kan uithollen. Franssen vindt dat het sollicitantenbestand eenzijdiger wordt en dat steeds vaker wethouders met beperkte ervaring de sprong wagen. Hij heeft zijn Statenfracties opgeroepen het debat te starten om iets te doen aan belemmerende factoren als salariëring, afbreukrisico en woonplaatsvereiste voor burgemeesters, en deze punten te agenderen bij de landelijke politiek. 

Beweging

De Gelderse commissaris van de koningin Clemens Cornielje, lid van de stuurgroep diversiteit van Binnenlandse Zaken, wil graag een breder aanbod van burgemeesters, maar dat lukt niet zo goed. ‘Eenderde van de sollicitanten is vrouw, maar dat heeft nog niet tot een benoeming geleid. Wat ik wel doe, is altijd waarnemers benoemen. Het vergroot de kansen als iemand een tijdje waarnemer is geweest. Wil je andere groepen tot het burgemeestersambt laten toetreden, dan is meer door- en uitstroom nodig. Soms willen burgemeesters doorstromen, maar zijn er te weinig grotere gemeenten beschikbaar. Het is soms gewoon lastig vanwege pensioenfaciliteiten en rechtspositieregelingen. Men denkt ook dat een burgemeester daarna niets meer kan, alsof hij elders geen manager of directeur kan worden.’

Soms tientallen kandidaten

Aan kandidaten voor een burgemeesterspost is ogenschijnlijk geen gebrek. Hattem was dit jaar koploper met 48 kandidaten. Andere Gelderse gemeenten als Rijnwaarden en Doesburg kregen ongeveer dertig sollicitanten. Zelfs in Zuid-Holland, waar commissaris van de koningin Jan Franssen de noodklok luidt over de steeds kleiner wordende vijver aan burgemeesterskandidaten, had Hardinxveld-Giessendam 23 sollicitanten en Alphen aan den Rijn achttien kandidaten. Den Haag moest het met twaalf doen, waarvan zeven serieuze omdat er een groepje van vijf Jonge Socialisten solliciteerde die niet als echte kandidaat werden beschouwd. Noord-Brabant had dit jaar twaalf burgemeestersvacatures met gemiddeld twintig sollicitanten. ‘Er solliciteren altijd veel wethouders en burgemeesters van een kleinere gemeente op een burgemeestersvacature in een grotere gemeente’, zegt de woordvoerster van de Noord-Brabantse commissaris Hanja Maij-Weggen.