De helft van de kandidaten hoort niet op de verkiezingslijst

De afgelopen tijd is er ophef ontstaan over een kleine groep lijsttrekkers en bekende Nederlanders die wel op een kandidatenlijst van de gemeenteraadsverkiezing staat, maar niet in de raad wil. Kiezersbedrog wordt dan geroepen. Die groep is echter veel groter dan doorgaans wordt aangenomen. Naar schatting wil ongeveer de helft van alle kandidaat-raadsleden de raad niet in.

Maarten van Rossem, Edwin Rutten, Erica Meiland, Fred Teeven, Jorien van den herik, Tim Coronel en Hedy d’Ancona. Het zijn enkele bekende Nederlanders op de lijsten voor de gemeenteraadsverkiezingen, maar waarvan het twijfelachtig is dat ze ooit als raadslid beëdigd zullen worden. Daarnaast zijn er voorbeelden van lokale politici op prominentere plaatsen die niet in de raad willen. Denk aan wethouder Roduner in Haarlem. Hij wil na de gemeenteraadsverkiezing wethouder blijven, maar niet de raad in. Desalniettemin is hij de lijsttrekker van de lokale PvdA afdeling.

Helaas is dit geen incidenteel verschijnsel. Uit onderzoek in enkele gemeenten bleek dat ongeveer de helft van alle kandidaten op de lijsten voor de gemeenteraadsverkiezingen liever niet tot echt niet de raad in wilde. Ook in 2014 ging het om grofweg de helft van de kandidaten op de lijsten. Het betreft hier voornamelijk de onderste helften, dus grotendeels onverkiesbare plaatsen, maar ook op die mensen kun je stemmen. En als we deze resultaten mogen extrapoleren naar alle gemeenten dan betekent dat er ook dit jaar weer minstens 25.000 mensen als kandidaat op een verkiezingslijst staan die daar niets te zoeken hebben. Ze willen immers de gemeenteraad niet in.

Het antwoord op de vraag waarom ze er opstaan, is even simpel als ontluisterend: ze worden doorgaans door de partij gevraagd dat te doen. Voor politieke partijen is het aantrekkelijk veel kandidaten op de lijst te hebben. Niet alleen laat je daarmee zien dat je partij vitaal en populair is, ze hopen er ook extra stemmen mee binnen te halen. Daarvoor heb je overigens niet per se bekende Nederlanders nodig, lokaal bekende wijk- of dorpsgenoten leveren doorgaans ook stemmen op.

Veel partijen hebben er geen probleem mee dat op hun lijsten veel mensen staan die helemaal niet de raad in willen. In eerdergenoemd onderzoek gaven sommige aan dat de kiezer “wel begrijpt” dat mensen op “lagere plaatsen” geen ambitie voor een raadszetel hebben. Dat laatste waag ik te betwijfelen. Het lijkt me voor veel kiezers volstrekt onduidelijk wie wel en niet de raad in wil. Een argument om die kandidaten toch op de lijsten te houden, is dat ze wellicht als ambassadeur optreden. Dat ze op verjaardagen en aan collega’s enthousiast verkondigen dat de lokale politiek iets moois is om bij te horen. Ik betwijfel echter of dat massaal gebeurt. Het lijkt eerder een vriendendienst, voor iemand die toevallig wel actief en betrokken is bij de partij. In dat geval is het alleen window dressing en het lijkt me niet dat de lijsten daarvoor bedoeld zijn. Wat mij betreft in ieder geval niet. Wat vindt u?