Uitermark wil niet aan lobbyregister

Het kabinet vindt invoering van een lobbyregister ‘niet proportioneel’. In dat register zou moeten worden vastgelegd welke externe partijen invloed hebben op de besluitvorming. Voorstanders van meer openheid reageren ontstemd. Dat schrijft minister Uitermark van Binnenlandse Zaken (NSC) in een Kamerbrief.

Rapport

Aanleiding voor de brief was het in december 2024 gepubliceerde rapport Mozaïek van Belangen − Naar beter inzicht in de betrokkenheid van externen bij publieke besluitvorming van Caelesta Braun en Bert Fraussen, waarin een dergelijk register werd bepleit. De twee Leidse wetenschappers wilden met het lobbyregister de toegang, beleidsinbreng en belangenafweging bij de besluitvorming over wet­gevingstrajecten voor een breed publiek beter inzichtelijk maken.

Andere bronnen

Dat voorstel wijst Uitermark in haar Kamerbrief af. Een dergelijk register is volgens de minister als middel op dit moment ‘niet proportioneel’. Ze geeft aan dat de inbreng van externe partijen ook via andere bronnen (zoals de website internetconsultatie.nl) valt te achterhalen. ‘Verder wijs ik erop dat met de Wet open overheid ook verdergaande verplichtingen worden geïntroduceerd over openbaarmaking van adviesaanvragen en ontvangen adviezen.’

Europa

Daarnaast wil Uitermark de ontwikkelingen in Europa afwachten waar in de komende periode wordt onderhandeld over de richtlijn uit het Defence of Democracy Package. Dat moet een transparantieregister opleveren voor organisaties die voor derde landen belangen behartigen. ‘Deze richtlijn heeft een andere doelstelling, namelijk het tegengaan van ongewenste buitenlandse beïnvloeding vanuit derde landen. De onderhandelingen worden nog wel gevoerd en niet kan worden uitgesloten dat de richtlijn uiteindelijk een breder doel krijgt. Het kabinet acht het niet raadzaam om vooruitlopend op het Europese traject stappen te ondernemen die zijn gericht op de ontwikkeling van een nationaal transparantieregister.’

Agenda's

Op andere punten komt Uitermark de wetenschappers meer tegemoet. Zo zullen de openbare agenda’s van ministers beter toegankelijk worden gemaakt, om meer inzicht te geven in de toegang en beleidsinbreng van externen. Ook wil de minister het Beleidskompas (de centrale werkwijze voor het maken en herzien van beleid bij de rijksoverheid) beter benutten om de brede belangenafweging bij beleidstrajecten inzichtelijk te maken.

Sinds 2021 worden al de beslisnota's onder kabinetsbesluiten openbaar gemaakt. Op dit moment vindt een evaluatie plaats van die praktijk. De uitkomsten worden later dit voorjaar verwacht.

Topambtenaren

Braun en Fraussen stellen in hun rapport dat ook agenda’s van topambtenaren meer openbaar zouden moeten worden gemaakt. Ook die zijn immers betrokken bij beleidsvorming en zullen voor de totstandkoming van beleid contacten onderhouden met vertegenwoordigers van bedrijven en maatschappelijke organisaties. Ook hier is Uitermark terughoudend mee. ‘(Top)ambtenaren kennen een andere rechtspositie dan bewindspersonen en zijn vanuit hun functie politiek neutraal. Voor (top)ambtenaren geldt een apart integriteitsbeleid, dat zijn basis vindt in de Ambtenarenwet. Zij dienen zich daarnaast te houden aan de Gedragscode Integriteit Rijk (GIR), waarin onder meer aandacht wordt besteed aan de omgang met lobbyisten en de objectieve houding van ambtenaren. Hierom ziet het kabinet geen noodzaak om de aanbeveling om de agenda’s van topambtenaren ook openbaar te maken over te nemen.’

Ontstemd

Voorstanders van transparantie rondom overheidsbesluiten reageren ontstemd op het kabinetsbesluit. De Open State Foundation, die herhaaldelijk pleitte voor meer lobbytransparantie, is naar eigen zeggen ‘geschokt’ door de beslissing van Uitermark. ‘Een klap in het gezicht van transparantie, en van de Kamer, die al in meerderheid voor het lobbyregister had gestemd’, aldus de organisatie. Ook de auteurs van het rapport Mozaïek van Belangen reageren in de Volkskrant teleurgesteld op Uitermarks besluit: ‘Dat is een gemiste kans. Met één instrument of een slechte combinatie ervan blijft inzicht in de rol van de samenleving bij besluitvorming beperkt.’