'De grote partijen willen geen verandering'

De voormalige burgemeester van Rotterdam en oud-minister van Binnenlandse Zaken in het tweede kabinet-Kok heeft naar eigen zeggen binding met het fenomeen. 'De geschiedenis is deze: ik heb zelf als burgemeester de suggestie gedaan. En die is via Jacob Kohnstamm [D66-Kamerlid en staatssecretaris van Binnenlandse Zaken in het eerste kabinet-Kok - red.] in het regeerakkoord gekomen. Hij zat in het team dat bezig was met de vorming van de coalitie voor het tweede kabinet-Kok. Ik heb dus een zekere binding met het concept en ben er medeverantwoordelijk voor dat het in 1998 is ingediend.'

'Het burgemeestersreferendum was bedoeld als een poging om een voet tussen de deur te krijgen van een volstrekt verstard systeem. Ik ben en was al jaren voorstander van een gekozen burgemeester. Die zat toen nog niet in de pijplijn. Ik zag het burgemeestersreferendum als een tussenstap op weg naar de gekozen burgemeester. De stelselwijziging die daarvoor moest zorgen is door Ed van Thijn in de Eerste Kamer in 2005 geblokkeerd.'

'Het idee van meer invloed van burgers op de benoeming is vastgelopen omdat de grote politieke partijen in wezen niet bereid zijn tot het veranderen van het bestel. Iedereen heeft gelijk dat het een fopspeen is. Men moet echter de wil hebben om tot een ander systeem te komen. Dat CDA en VVD nu zeggen dat er geen hele goede kandidaten meedoen, is een argument van partijen die groot geworden zijn in het oude stelsel. Ook de keuze van de burgemeester door de raad is een halfzachte oplossing, tenminste zolang de benoemingstermijn niet samenvalt met de politieke cyclus van de raad.'

Pepers eigen PvdA worstelt als geen andere partij met het dilemma tussen meer invloed voor de burgers op de benoeming van de burgemeester en benoeming door de gemeenteraad. De worsteling is zichtbaar in Rotterdam. PvdA-fractievoorzitter Peter van Heemst heeft maandenlang gepleit voor een burgemeestersreferendum in de Maasstad maar is door zijn lokale PvdA-afdeling teruggefloten. Peper ziet er de machtige hand van de traditionele bestuurderspartijen CDA, VVD en PvdA in.

'Als het burgemeestersreferendum in deze invalide vorm in Rotterdam zou worden gehouden, is het risico groot dat het een PvdA'er zou worden. Dan zou de burgemeesterspost in een derde grote stad [na Amsterdam en Utrecht - red.] in handen komen van de PvdA. Dat levert zeker reputatieverlies op. Met een burgemeestersreferendum loop je het risico dat een goede PvdA-kandidaat meedoet die door de elite niet wordt gepruimd. Dat risico wil men niet nemen en daarom is er in Rotterdam gezegd: dempen met dat referendum. Want als de VVD de burgemeesterspost in Den Haag krijgt, kun je er vergif op in nemen dat het CDA Rotterdam krijgt.' Met de keuze van de burgemeester blijft het dus doormodderen in het oude systeem, zo stelt Peper vast. 'Maar het volk zal zeker een weg weten te vinden om het systeem te blijven frustreren.'